گاهشماری در ایران و نخستین تقویم خورشیدی دوره قاجار

درک مکان و زمان از نخستین پارامترهای محسوس و قابل تشخیص برای بشر است.

درک مکان به علت تسلط دیداری انسان، درکی ساده تر به نظر می رسد، اما تشخیص گذر زمان و علائم تکراری آن مختص دستگاه عصبی و مغز پیچیده است که تنها در مورد انسان صدق می کند.

-   شواهد باستان شناسی و در کنار آن تاریخی نشان می دهد که انسان از همان ابتدا نه تنها متوجه این علائم بوده، بلکه اهمیت زیادی برای آن قائل بوده است.

اگر از سنگ نگاره ها و نقاشی های حاکی از اهمیت مسئله زمان برای انسان بگذریم، مهم ترین مدرک اختراع تقویم است.

در ایران از دوره های باستان تاکنون انواع متفاوتی از تقویم ها کاربرد داشته است.

اولین تقویم در ایران باستان به تقویم فرس قدیمی یعنی همان تقویم مورد استفاده در دوره هخامنشیان شهرت داشته است.

آثار رواج این تقویم در کتیبه بیستون باقیمانده از داریوش هخامنشی مشهود است.

دوم تقویم مزدیسنا است، که رواج آن از اواخر دوره هخامنشی در ایران آغاز شد.

این تقویم را می توان نخستین تقویم بر مبنای اعتقادات مذهبی دانست که تا آخر حکومت سلسله ساسانیان و قبل از ورود اسلام به ایران کاربرد داشت.

اما با ورود اسلام به ایران تقویم اسلامی بر مبنای هجرت پیامبر و گردش قمری رواج پیدا کرد.