سرگذشت فارسی زبانان آسیای میانه /نگاهی به کتاب «تاریخ تاجیکان ورارود»

این کتاب را می توان نمونه ای از شکل گیری یک مکتب تاریخ نگاری جدید در آسیای میانه نیز قلمداد کرد؛ مکتبی که با وجود تاثیرپذیری از راه و روش تاریخ نگاری شوروی -البته وجوه علمی و مثبت آن- از این توانایی نیز برخوردار است در جایی که به بررسی سیاست های مقامات شوروی مربوط می شود، -  پژواک جدایی مناطق آسیای میانه و ایران، قصه ای پرغصه به وسعت تاریخ ایران معاصر است؛ اما فارغ از مرثیه سرایی بر میراث به یغما رفته، اغلب ایرانیان را وقوف نیست که چه بر سر میراث هزارسالگان در سرزمین های جدا افتاده رفت.

  کتاب تاجیکان ورارود؛ از 1860 تا 1924 نخستین روایت علمی دقیق و مدون به سبک تاریخ نویسی نو و به زبان فارسی در این زمینه است.

این کتاب پرارج گرچه در سال 1400 در ایران منتشر شد، اما به دلیل خاستگاه تاجیکی محقق (نماز حاتم) آنچنانکه باید و شاید در فضای رسانه ای ایران ارج نهاده نشد.

    کتاب تاریخ تاجیکان ورارود، شرح رنجی است که از فرط بی صدایی تاکنون شنیده نشده و برای شنیدن آن باید گوش به دیوار ستبر تاریخ خواباند.

این درد به تعبیر فروغ فرخ زاد، بانوی شعر و ادب ایران زمین، از آن جنس دردهایی است که انسان را به سکوت وا می دارد، از این رو بسیار سنگین تر از دردی است که انسان را به فریاد وا می دارد.