تربت حیدریه، دیار سرا و کاروانسرا

تربت حیدریه شهری در خراسان رضوی که نه تنها زعفران و ابریشم منحصر به فرد و جهانی اش این خطه را به دیار طلای سرخ و سفید مشهور نموده است بلکه سرزمین تاریخ و تمدن احاطه شده با بناهای تاریخی و کاروانسراهایی با قدمتی دیرینه است.

- بر اساس شواهد و کشفیات باستان شناسی در اطراف تربت به ویژه غار ماپری، سنگ نگاره های کدکن و سفال های مکشوفه از چندین محوطه تاریخی حکایت از وجود زیستگاه هایی در هزاره های چهارم و پنجم قبل از میلاد در این منطقه دارد.

نام تربت حیدریه به اعتبار نام قطب الدین حیدر (عارف نامی متوفی به سال 618 هجری قمری) تقریباً از قرن نهم هجری به بعد بر این منطقه نهاده شد.

این منطقه از جمله مناطق آباد و پررونق بوده و روزگاری نیز جزء قلمرو اشکانیان به شمار می آمده است.

در عصر صفوی به دلیل موقعیت ویژه اش (استقرار در مسیر جاده هرات) از اهمیت بسزایی برخوردار بوده است.

در طول دهه اول قرن دهم این ولایت به تبع بقیه خاک خراسان در معرض فتنه ازبکیه قرار گرفت و در کشمکش های بیش از دویست ساله قزلباشان صفوی، بارها و بارها به وسیله سواران ازبک غارت شد.

قلعه تربت چون در کنار شاهراه بزرگ غرب به شرق ـ پایتخت به هرات ـ قرار گرفته بود در فتنه های خراسان نیز مورد تاراج بوده و در دوره قاجار نیز هرچند اسحاق خان قرایی برج و باروی محکمی برای شهر ساخت و اوضا