«سرماوز» سرود فتح سرما بر طبیعت بکر کردستان

طبق رسوم پیشین در کردستان، آخرین ماه هر فصل را به دلیل کوهستانی بودن منطقه و کار و پیشه اصلی ساکنان این ناحیه، اولین ماه از فصل آینده می شمارند، - چون کار کشاورزی که از اصلی ترین پیشه در کردستان است، ساکنان با پیروی از طبیعت آذرماه را آغاز زمستان و سرماوز شروع سرما و یخ بندان می نامند.

آخرین برگ از درخت جان پاییز به نام آذر سند می خورد؛ ماهی که خلق و خویی دو خواهر دیگر خود مهر و آبان را به ارث نبرده است، آذر با وجود اینکه نماینده آتش و سرور است اما دمی مکنده در جان بخشی سرما و زمهریر دارد.

پاییز، دایه ای گیس طلا، عروس هزار رنگ و قسه خوانی هنرمند است که در تن خسته خاک، دل به اوپرای باران و همایش برگ می سپارد، بانویی که پیچ و تاب باد را در گیسوان زربفت درخت، آواز سوزناک برگ و عریانی باغ را در نقاشی های از قدرت الهی و چرخه طبیعت به نمایش می گذارد.

سهیلا احمدی، کارشناس ادبیات و محقق در واژگان فلکلور کُردی در مورد پاییز و جشن آذرگان می گوید: با شنیدن اسم آذر گرما و حلاوت خاصی از صمیمیت، اتحاد و جشن در طبیعت و انسان به وجود می آید.

جشن آذرگان، جشن آتش و حلول در روح سرماست.

در فرهنگ معین آذرماه را آتش، نام ایزدی، نهمین ماه از سال شمسی و آغاز سرما و فصل خاموشی طبیعت نام برده است.