دلایل تمایل استارتاپ ها، دانشجویان و پزشکان به مهاجرت چیست؟! / استارتاپ ها پیشتاز در میل بازگشت به کشور + جداول

آمار مهاجرت در گروه های دانشجویان و فارغ التحصیلان، اساتید، محققان و پژوهشگران، پزشکان و پرستاران و فعالان حوزه کسب و کارهای نوپا (استارتاپ ها) چگونه است؟ بیشترین میل بازگشت به کشور بعد از مهاجرت در میان فعالان استارتاپی کشورمان است.

- آمار مهاجرت در گروه های دانشجویان و فارغ التحصیلان، اساتید، محققان و پژوهشگران، پزشکان و پرستاران و فعالان حوزه کسب و کارهای نوپا (استارتاپ ها) چگونه است؟ بیشترین میل بازگشت به کشور بعد از مهاجرت در میان فعالان استارتاپی کشورمان است.

خبرگزاری تسنیم"؛ از تبدیل شدن موضوع مهاجرت به مسئله ای عمومی و حساسیت برانگیز در کشور ما، سال های زیادی می گذرد اما طی این سال ها کمتر به پدیده مهاجرت به عنوان پدیده ای پیچیده و چند بعدی به صورت علمی و مستدل پرداخته شده است و عموماً راه حل هایی که برای پاسخ به چالش ها و مدیریت آن در نظرگرفته شده است، به صورت موقتی و در پاسخ به اتفاقات مقطعی و زودگذر بوده است.

موضوع مهاجرت دانشجویان و فارغ التحصیلان دانشگاهی، نیروی کار حرفه ای و متخصص همچون پزشکان و اساتید دانشگاهی همواره یکی از موضوعات داغ و پرحاشیه جامعه ایران بوده است که به دلیل عدم وجود داده های معتبر و قابل اتکا به طور فزاینده ای در معرض گمانه زنی ها و اظهارنظرهای غیرمستند قرار داشته است.

در همین راستا، در سال جاری پژوهشی درباره موضوع مهاجرت در میان چهار گروه اجتماعی دانشجویان و فارغ التحصیلان، اساتید، محققان و پژوهشگران، پزشکان و پرستاران و فعالان حوزه کسب و کارهای نوپا (استارتاپ ها) توسط "رصدخانه مهاجرت ایران" تهیه و منتشر شده است که این پژوهش از طریق پرسشنامه ها و به صورت آنلاین انجام شده و نزدیک به 3 هزار نفر در آن مشارکت کردند.

تمایل به مهاجرت در میان گروه پزشکان و پرستاران و همچنین اساتید و محققان از سایر گروه ها بالاتر است و در تراز 50 درصد است؛ این شاخص برای گروه های دانشجویان و فارغ التحصیلان و استارتاپی ها در تراز 40 درصد است.

در واقع در حدود 40 تا 53 درصد افراد در همه گروه ها تمایل بسیار زیادی به مهاجرت دارند.

در دو گروه پزشکان و پرستاران و دانشجویان و فارغ التحصیلان، اثر تحولات اقتصادی ناشی از تحریم و تورم بر روی شاخص میل به مهاجرت هر یک به صورت جداگانه از افراد پرسیده شده است.

در هر دو گروه، اثرات اقتصادی ناشی از تورم را بر تمایل به مهاجرت خود بیشتر دانسته اند.

73 درصد پزشکان و پرستاران و 59 درصد دانشجویان، اثرات تورم را بر تمایل به مهاجرت خود بسیار زیاد دانسته اند.

در حالی که 63 درصد پزشکان و پرستاران و 51 درصد دانشجویان اثرات تحریمی را بر تمایل به مهاجرت خود را خیلی زیاد ارزیابی کرده اند.

در دو گروه اساتید و محققان و فعالان استارتاپ ها، اثر تحولات اقتصادی یکسال اخیر بر افرادی که تصمیم به مهاجرت گرفته اند، پرسیده شده است.

69 درصد اساتید و محققان و 59 درصد فعالین استارتاپ ها، اثر تحولات اقتصادی بر تصمیم به مهاجرت خود را بسیار زیاد دانسته اند.

تنها 3 درصد از اساتید و محققان و 4 درصد از فعالین استارتاپ ها اثر تحولات اقتصادی در تصمیم خود برای مهاجرت را خیلی کم یا بی اثر دانسته اند.

عوامل اصلی موثر بر میل به مهاجرت در گروه های مختلفبی ثباتی اقتصادی در غالب گروه ها از جمله عامل اصلی موثر بر تمایل به مهاجرت بوده است؛ شیوه حکمرانی و مملکت داری از جمله عوامل مهم اثرگذار بر روی تمایل به مهاجرت در میان سه گروه دانشجویان، پزشکیان و پرستاران و فعالان استارتاپ ها بوده است.

پنج عامل اصلی میل به مهاجرت در گروه دانشجویان و فارغ التحصیلان به ترتیب اهمیت، بی ثباتی اقتصادی کشور، شیوه حکمرانی و مملکت داری، ناامیدی نسبت به آینده، امید به زندگی بهتر در خارج از کشور و وضعیت آزادی های اجتماعی و فرهنگی است.

در گروه پزشکان و پرستاران 5 عامل بی ثباتی اقتصادی و اجتماعی، کیفیت زندگی بهتر در خارج از کشور، شیوه حکمرانی و مملکت داری، کاهش ارزش پول ملی در برابر ارز های بین المللی و درآمد پایین عامل میل به مهاجرت است.

در گروه فعالان استارتاپ ها 5 عامل ناامیدی از اصلاح امور کشور، آینده مبهم و عدم امکان برنامه ریزی بلند مدت (بی ثباتی)، شیوه حکمرانی و مملکت داری، تامین وضعیت رفاهی و معیشتی مناسب عامل میل به مهاجرت است.

در گروه اساتید، محققان و پژوهشگران 5 عامل بی ثباتی اقتصادی، عدم شایسته سالاری، سطح درآمد و تناسب آن با هزینه ها، امکان شاد زندگی کردن و سلامت اخلاقی جامعه باعث میل به مهاجرت می شوند.

وضعیت شاخص کلیدی تصمیم به مهاجرت در داخل ایراناین شاخص مبین حالت و وضعیت افرادی است که تصمیم جدی به مهاجرت دارند و برای مهاجرت از کشور برنامه ریزی و اقدام عملی کرده اند؛ این شاخص نیز همانند شاخص میل به مهاجرت ممکن است به مهاجرت واقعی منجر نشود.

در پیمایش های انجام شده در میان گروه های مختلف اجتماعی، شاخص "تصمیم به مهاجرت" از طریق پرسش مستقیم از افراد در مورد تصمیم آنها در مورد مهاجرت سنجیده شده است.

جدول زیر نتایج کلی مربوط به وضعیت شاخص تصمیم به مهاجرت در میان گروه های مختلف اجتماعی در سال 1400 را نمایش می دهند.

تصمیم به مهاجرت در میان همه گروه ها بین 40 تا 50 درصد بوده است؛ فعالان استارتاپی بیشترین مقدار در شاخص تصمیم به مهاجرت یعنی 50 درصد را در میان گروه های بررسی شده داشته اند.

در میان 4 گروه مورد مطالعه 15 تا 23 درصد افراد تصمیم به ماندن در کشور دارند و 27 تا 37 درصد افراد هنوز تصمیم قطعی خود را نگرفته اند.

کانال های مختلف مهاجرتیبرای گروه دانشجویان و فارغ التحصیلان کانال مهاجرت تحصیلی، برای گروه های اساتید و محققان و همچنین گروه پزشکان و پرستاران کانال مهاجرت کاری و در میان فعالان استارتاپی کانال کارآفرینی و استارتاپ ویزا از جمله مهم ترین کانال های مهاجرتی مورد نظر این گروه ها بوده است.

عوامل اصلی تصمیم به عدم مهاجرت افراد در گروه های مختلف5 دلیل اصلی برای ماندن در کشور در گروه دانشجویان و فارغ التحصیلان به ترتیب شامل علاقه به تلاش برای اصلاح و پیشرفت ایران، بودن در کنار خانواده، احساس مفید بودن در داخل کشور، عِرق به وطن و مسائل مذهبی است.

دلیل اصلی برای ماندن در کشور در گروه اساتید، محققان و پژوهشگران به ترتیب شامل علاقه به تلاش برای اصلاح و پیشرفت ایران، علاقه به وطن و سرزمین مادری، علاقه به جایگاه شغلی فعلی در ایران، غم غربت و دوری از خانواده، دلیلی برای مهاجرت نمی بینم، است.

دلیل اصلی برای ماندن در کشور در گروه پزشکان و پرستاران شامل در کنار خانواده بودن، علاقه به تلاش برای اصلاح و پیشرفت ایران، اضطراب و مشکلات ناشی از شروع مجدد زندگی حرفه ای در خارج از کشور، احساس مفید بودن در داخل کشور و عرق به وطن است.

دلیل اصلی برای ماندن در کشور در گروه فعالان استارتاپی شامل موارد علاقه به تلاش برای اصلاح و پیشرفت ایران، دلیلی برای مهاجرت نمی بینم، علاقه به وطن و سرزمین مادری، داشتن کسب و کار در ایران، ریسک مواجه با شرایط پیش بینی نشده در خارج از کشور است.

موانع اصلی مهاجرت در گروه های مختلفمقایسه 5 مانع اصلی مهاجرت از کشور در میان گروه های مختلف اجتماعی بر اساس پیمایش های انجام شده به شرح ذیل است:5 مانع اصلی مهاجرت از کشور در گروه دانشجویان و فارغ التحصیلان به ترتیب هزینه های بالای مهاجرت و عدم توانایی مالی، غم غربت و دوری از خانواده و آشنایان، سختی فراهم کردن مقدمات مهاجرت، خدمت وظیفه، شرایط ناشی از شیوع ویروس کرونا در ایران و جهان است.

5 مانع اصلی مهاجرت از کشور در گروه پزشکان و پرستاران به ترتیب شامل هزینه های بالای مهاجرت و عدم توانایی مالی، غم غربت و دوری از خانواده و آشنایان، سختی فراهم کردن مقدمات مهاجرت، نگرانی از یافتن شغل مناسب در خارج از کشور و تعهد به خدمت اجباری است.

سختی فراهم کردن مقدمات مهاجرت در گروه فعالان استارتاپی به ترتیب شامل ریسک مواجه با شرایط پیش بینی نشده در خارج، هزینه های بالای مهاجرت، سختی تدارم مقدمات مهاجرت مثل زبان و اخذ پذیرش، محدودیت خروج از کشور مانند سربازی و .

عدم موافقت خانواده است.

سختی فراهم کردن مقدمات مهاجرت در گروه اساتید، محققان و پژوهشگران شامل موارد وابستگی های خانواده، ریسک مواجه به شرایط پیش بینی نشده در خارج، هزینه های بالای مهاجرت، سختی تدارک مقدمات مهاجرت مثل مدرک زبان و اخذ پذیرش و ویزا و عدم یافتن فرصت شغلی مناسب در کشور مورد نظر است.

کشورهای مطلوب برای مهاجرتکشورهای کانادا و آمریکا در میان دانشجویان و فارغ التحصیلان ، اساتید و محققان و همچنین پزشکان و پرستاران و کشورهای کانادا و آلمان در میان فعالین استارتاپی به عنوان دو کشور اصلی مطلوب برای مهاجرت انتخاب بوده اند.

نکته جالب این پژوهش این است که در فهرست کشورهای مطلوب برای مهاجرت در همه گروه های مورد مطالعه تنها اسامی 7 کشور کانادا، آمریکا، استرالیا، آلمان، سوئد، سوییس هلند و انگلستان مشاهده می شود.

وضعیت شاخص کلیدی میل به بازگشت در کشور ایرانشاخص میل به بازگشت، میل به بازگشت را در میان مهاجرانی می سنجد که مایل هستند در صورت وجود فرصت، به کشور مبدأ خود بازگردند.

علی رغم اینکه میل به بازگشت مفهومی ارزشمند است اما در عین حال چالش برانگیز نیز است چراکه در مورد مهاجرت بازگشتی تقریباً یک قاعده کلی وجود دارد و آن هم این است که اغلب مهاجران در ابتدا قصد مهاجرت دائمی ندارند و خواهان بازگشت به کشور هستند اما اکثر آنها بعد از مهاجرت در مقصد مهاجرتی خود باقی می مانند.

شاخص میل به بازگشت به کشور بعد از مهاجرت از سه گروه دانشجویان و فارغ التحصیلان، پزشکان و پرستاران و فعالان استارتاپی به صورت مستقیم سوال پرسیده شده است.

بیشترین میل به بازگشت به کشور بعد از مهاجرت در میان فعالان استارتاپی و در حدود 12 درصد بوده است.

شاخص میلی بازگشت به کشور بعد از مهاجرت در میان دانشجویان و فارغ التحصیلان 6 درصد و در میان پزشکان و پرستاران 3 درصد است.

در این میان آماری از نرخ مرددین به بازگشت (افرادی که شرایط بازگشت خود را وابسته به شرایط آتی کشور و شرایط فردی منوط دانسته اند و یا اینکه در این زمینه هنوز ذهنیت شفاف و روشنی ندارند) به کشور وجود دارد که این نرخ در میان پزشکان و پرستاران 66 درصد، در میان دانشجویان و فارغ التحصیلان 57 درصد و در میان فعالان استارتاپی در حدود 33 درصد است.

علت نگاه منفی به موضوع مهاجرت در ایرانبرای ریشه یابی این موضوع که علت نگاه منفی به موضوع مهاجرت در ایران چیست، دکتر "بهرام صلواتی" مدیر رصدخانه مهاجرت ایران به خبرنگار تسنیم گفت: اول از همه باید بپذیریم که مهاجرت فقط در ایران نیست و در همه کشورهای دنیا، موضوع مهاجرت وجود دارد و بیشتر کشورها با آن درگیر هستند و حتی در چند سال گذشته موضوع مهاجرت در دنیا بسیار پررنگ شده است.

در سال 2015 بحران مهاجرتی به اروپا را داشتیم که گفت و گوهای جهانی در قبال آن شکل گرفت و در سال 2018 سازمان ملل متحد یک میثاق نامه ای جهانی برای مهاجرت شکل داد اما در ایران و در موضوع مهاجرت، نهاد و برنامه مشخصی از 100 سال گذشته نداشتیم! نهاد دانشگاه یا نهادهای مختلف مدنی، اقتصادی و اجتماعی شکل گرفته بود اما برای موضوع مهاجرت کمتر فکر شده است.

وی گفت: مفهوم "فرار مغزها" یا "مهاجرت یکطرفه" مربوط به اواسط یا اواخر قرن بیستم است؛ در قرن 21 دیگر اصلاً مهاجرت یکطرفه معنا و مفهومی ندارد آنقدر ارتباطات، وسایل حمل و نقل، جریان آزاد اطلاعات و .

شکل گرفته است که همه کشورهای جهان اتباعی از آنها از کشور خارج می شود و از آنطرف نیز اتباع سایر کشورها وارد آن کشور خواهند شد.

مدیر رصدخانه مهاجرت ایران تصریح کرد: نکته مهم و قابل ارزیابی این است که میزان ورودی و خروجی مهاجران به کشورها بررسی و با یکدیگر مقایسه شوند؛ متاسفانه ما برای سرمایه انسانی قابل توجه در کشورمان، برنامه مشخص و مدونی اصلاً نداریم.

در بسیاری از کشورها سرریز منابع انسانی خود را به خارج از کشور می فرستند و از عواید مالی آن یا برگشت این مهاجران نیروی انسانی به کشور استفاده می کنند که در واقع چرخش دانش و فناوری انجام می شود.

به عنوان مثال در کشورهای چین و هند بسیاری از سرمایه های انسانی این دو کشور به خارج از کشور مهاجرت کرده اما در نهایت به داخل کشورشان بازگشتند و منشا خیر و ثمر برای کشور خود شدند.

صلواتی گفت: علت نگاه منفی به جریان مهاجرت در ایران این است که فکری به حال آن نکرده ایم و فقط منتظر این بودیم که سرمایه های انسانی از کشور خارج شده و خودشان نیز به کشور بازگردند! ضمن اینکه پدیده مهاجرت در ایران فرایندی خودکار و خودمحور است؛ یک طرح کلاً در ایران اجرا شده است که آن هم طرح بازگشت متخصصان به ایران توسط معاونت علمی بوده است که در این طرح 2 هزار نفر از فارغ التحصیلان و متخصصان دانشگاه های ممتاز دنیا را جذب کنیم.

مسئله مهم "مهاجرت" یکی از موضوعات حساس و چالش برانگیز جامعه امروز ایران است، با این حال همچنان اطلاعات و آمار دقیق اندکی در این حوزه در دسترس قرار دارد؛ یکی از سرفصل های داغ و پرحاشیه در این حوزه، موضوع خروج و مهاجرت نخبگان تحصیلی، کسب و کارها و استارتاپ ها و رتبه های برتر کنکور سراسری و همچنین برگزیدگان المپیادهای دانش آموزی بوده است و ریشه یابی علل و عوامل واقعی مهاجرت می تواند به روند "مهاجرت معکوس" در کشور سرعت شتابانی بدهد.

کلید واژه ها: استارتاپ - استارتاپ ها - مهاجرت - دانشجویان - کشور - فعالان - آمار مهاجرت - پزشکان - بازگشت - پرستاران - کشورمان - بیشترین - محققان - پدیده - گروه - فارغ - میان - حوزه - خبرگزاری - آمار - پیشتاز - حساسیت - عمومی - موضوع - بعدی - صورت - علمی