بازخوانی خاطرات ولایتی| واکنش آیت الله خامنه ای به عدم اعتماد مجلس به نخست وزیر پیشنهادی اش؛ اقدام شجاعانه مجلس را ستایش می کنم

علی اکبر ولایتی وزیر اسبق امور خارجه در کتاب "آن سوی دیپلماسی" به شرح جملات آیت الله خامنه ای رییس جمهور وقت در واکنش به عدم رای اعتماد مجلس به وی برای پست نخست وزیری در سال 60 پرداخته است.

- علی اکبر ولایتی وزیر اسبق امور خارجه در کتاب "آن سوی دیپلماسی" به شرح جملات آیت الله خامنه ای رییس جمهور وقت در واکنش به عدم رای اعتماد مجلس به وی برای پست نخست وزیری در سال 60 پرداخته است.

خبرگزاری تسنیم" - علی اکبر ولایتی با سابقه ترین وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی ایران است.

او که هم اکنون مشاور امور بین الملل رهبر معظم انقلاب اسلامی است در دوره ای حساس که جنگ ایران و عراق جاری بود و با پذیرش قطعنامه 598 به پایان رسید، مسئولیت وزارت امور خارجه را برعهده داشت و تا سال 76 (پایان دولت سازندگی) عهده دار این سمت بود.

ولایتی پس از اینکه در سال های گذشته کتاب تاریخ سیاسی جنگ تحمیلی عراق بر جمهوری اسلامی ایران را با نگاه به نقش دستگاه دیپلماسی و وزارت امور خارجه در جنگ به انتشار رساند، اکنون کتاب آن سوی دیپلماسی؛ سیاست و روابط خارجی جمهوری اسلامی بر پایه یادداشت های دوران وزارت امور خارجه را آماده انتشار ساخته که جلد اول آن درباره رویدادهای سال های 60 و 61 است که در چند گزارش به بازخوانی بخش های مهمی این کتاب خواهیم پرداخت:** واکنش آیت الله خامنه ای به عدم اعتماد مجلس به نخست وزیر پیشنهادی اشبخش نخست این کتاب از مهر و آذر 60 شروع می شود که ولایتی به عنوان نخست وزیر و سپس وزیر امور خارجه پیشنهادی به مجلس شورای اسلامی معرفی شد.

او در این خصوص نوشته است: در مهر 1360 از سوی آیت الله خامنه ای رییس جمهور به عنوان نخست وزیر به مجلس معرفی شدم که به دلیل مخالفت اعضای سازمان مجاهدین انقلاب اسلامی رای نیاوردم؛ چرا که آن ها با آقای مهندس میرحسین موسوی هماهنگ بودند.

دوشنبه 27 مهر 1360 به مجلس شورای اسلامی معرفی شدم.

پنج شنبه 30 مهر 1360 پس از اتمام نطق های نمایندگان موافق و مخالف، رای گیری به عمل آمد که از 207 نماینده حاضر، 74 نفر موافق، 80 نفر مخالف، 15 نفر بی رای و 38 نفر رای ممتنع به نخست وزیری اینجانب دادند و بدین ترتیب نتوانستم رای لازم را برای تصدی مقام نخست وزیری کسب کنم.

آیت الله خامنه ای رییس جمهور در واکنش به عدم رای اعتماد مجلس به علی اکبر ولایتی برای پست نخست وزیری گفتند: من اقدام شجاعانه مجلس را ستایش می کنم و معتقدم این کار از شجاعانه ترین اقدامات مجلس بوده است و استقلال مجلس برای ما مسئله ارزشمندی است آیت الله خامنه ای در واکنش به رای عدم تمایل نمایندگان مجلس به نخست وزیری اینجانب گفتند: من اقدام شجاعانه مجلس را ستایش می کنم و معتقدم این کار از شجاعانه ترین اقدامات مجلس بوده است و استقلال مجلس برای ما مسئله ارزشمندی است؛ زیرا که معتقدیم مجلس در یک جامعه انقلابی مانند جامعه ما، مادرِ همه تصمیم گیری ها است.

اما دلیل من برای انتخاب ایشان قانع کننده است و به اعتقاد من همچنان آقای دکتر ولایتی برای پست نخست وزیری فرد شایسته ای است و عدم تمایل آرای مجلس بیشتر بر اثر عدم شناخت از ایشان بوده که به این شکل نتیجه داده است، چون همان طور که اطلاع دارید حدود 40 رای ممتنع وجود داشت و آرای ممتنع به معنای نداشتن شناخت از آقای ولایتی بوده است که مطمئناً اگر این شناخت را وکلای محترم داشتند، به ایشان رای مثبت می دادند.

یکشنبه 22 آذر 1360 آقای مهندس میرحسین موسوی نخست وزیر اینجانب را برای تصدی وزارت امور خارجه معرفی کردند.

سه شنبه 24 آذر رای گیری انجام شد و از 186 نماینده حاضر در مجلس، 155 نفر به من رای موافق دادند و بدین ترتیب به سمت وزیر امور خارجه انتخاب شدم.

گفتگوی اختصاصی ولایتی: با 11 تن از بزرگان افغانستان صحبت کردم/ حکومت فراگیر خواسته همه بزرگان افغانستان است/ حفظ قانون اساسی افغانستان بسیار مهم است" ** دیدگاه ولایتی درباره وزرای قبل از خودولایتی در مقدمه این کتاب به بازخوانی عملکرد وزرای پیش از خود پرداخته و عنوان کرده است: از ابتدای روی کار آمدن دولت موقتِ مهندس بازرگان در 15 بهمن 1357 تا پایان دولت موقتِ آیت الله مهدوی کنی در آبان 1360، دوران گذار نظام جمهوری اسلامی محسوب می شود.

عمر دولت های این دوره کوتاه بود و در این مدت پنج دولت روی کار آمد و اغلب آن ها نیز پیش از اینکه به برنامه اعلامی و تبیینی خود عمل کنند، جای خود را به دیگری دادند.

پس از پیروزی انقلاب و تشکیل دولت موقت، وزارت امور خارجه از جمله وازتخانه هایی بود که به رغم نقش و جایگاه مهم آن در هدایت سیاست و روابط خارجی و تحقق اصول و مبانی انقلاب اسلامی در اثر مسائل ناشی از شرایط انقلاب و بی برنامگی دولت موقت و عوامل دیگر دچار آشفتگی شد و زمان طولانی گذشت تا در جایگاه و مدار قانونی خودش قرار گیرد.

کریم سنجانی اولین وزیر امور خارجه ایران در دولت موقت بود که نتوانست موفقیتی در عبور دادنِ وزارت امور خارجه در دوره گذار از نظام شاهنشاهی به نظام جمهوری اسلامی کسب کندکریم سنجابی نخستین وزیر امور خارجه در نظام جمهوری اسلامی در خاطراتش بارها به آشفتگی موجود در وزارت امور خارجه اشاره کرده است.

سیاست خارجی اتخاذی سنجابی در برخی موارد مهم در تناقض با اصول سیاست خارجی نظام جمهوری اسلامی ایران بود.

مثلاً در مورد پیوستن ایران به جنبش عدم تعهد نظر منفی داشت.

یکی از چالش های سیاست خارجی دولت موقت برداشت ها و تعابیر خودخواسته از برخی اصول سیاست خارجی بود.

دو اصل نه شرقی، نه غربی و عدم تعهد چنین شرایطی داشتند.

در برداشت دولت موقت و مهندس بازرگان از مفهوم عدم تعهد منظورشان سیاست موازنه منفی دکتر مصدق بود.

منظور بازرگان از این اصل، احراز استقلال همه جانبه در برابر بیگانگان و ابرقدرت ها و عدم اتکا به دو بلوک شرق و غرب بود، ولی رابطه با آن ها را نفی نمی کرد.

سنجابی نتوانست موفقیتی در عبور دادنِ وزارت امور خارجه در دوره گذار از نظام شاهنشاهی به نظام جمهوری اسلامی کسب کند و در حالی که نظام نوپای جمهوری اسلامی به شدت نیازمند دیپلماسی فعال در عرصه بین المللی بود و دولت ها و ملت ها به ویژه در منطقه و در بین نیروهای انقلابی، چشم انتظار آثار خارجی انقلاب ایران بودند، سنجابی در 27 فروردین 1358 از سمت خود استعفا کرد.

گزارش تاریخ سیاست بازی نهضت آزادی ها در بحبوحه دفاع مقدس/ ادعاهای لیبرال ها که دروغ از آب درآمد" ** خطاهای یزدی و دولت موقت و جدیت صدام برای حمله به ایراندر 4 اردیبهشت 1358، دکتر ابراهیم یزدی به جای سنجابی به سرپرستی وزارت امور خارجه منصوب شد.

در این دوره در رابطه با کشور عراق و اقدامات گوناگون آن کشور که همگی دلایل و نشانه های افزایش خصومت و تنش بین دو کشور و حرکت عراق به سوی جنگ بود، وزارت خارجه و دستگاه دیپلماسی واکنش مناسب و متناسب را اتخاذ نکرد.

مصاحبه های مکرر دکتر یزدی و اظهارات وی نیز حاکی از کم اطلاعی و موضع ضعیف وزارت امور خارجه در قبال فعالیت های خصمانه دولت عراق بود.

ابراهیم یزدی دومین وزیر خارجه دولت موقت بود که به اعتقاد ولایتی برآورد درستی در مورد اقدامات عراق نداشت و خطاهای وی و دولت موقت در کنار عوامل دیگر موجب جدیت عراق در حمله به ایران شدابراهیم یزدی در 27 شهریور 1358 در مصاحبه ای مطبوعاتی اعلام کرد که با صدام رییس جمهور جدید عراق مذاکره محرمانه ای در مورد کردستان و خوزستان داشته است.

نفس مذاکره در این زمینه خود خطایی بزرگ و راهبردی بوده است که نفر اول دستگاه دیپلماسی کشور درباره اجزای لاینفک کشورش با کشوری که آشکارا درصدد تجزیه آن دو بخش از کشور بوده و به تجزیه طلبان همه نوع کمک مالی، تبلیغاتی و تسلیحاتی می کرده، به مذاکره می نشیند.

یا موردی دیگر، یزدی در اظهارنظری توجیهات غیرواقعی عراقی ها مبنی بر بمباران اشتباهی مناطق مرزی را می پذیرد.

یزدی این اظهارات را در حالی انجام داده که پیش از آن صدها مورد مستند از تجاوزات وجود داشت.

جمع بندی از سیاست دولت موقت در قبال عراق این است که سیاست دولت موقت کاملاً در موضع تدافعی قرار داشته و به هیچ وجه متناسب با واقعیت و همسنگ با تجاوزات نظامی و مداخلات گوناگون آن کشور در امور داخلی ایران نبوده است.

در نهایت عراقی ها با کنار هم چیدن این رفتارها، واکنش ها و خطاها به این نتیجه رسیدند که از سوی ایران هیچ گونه واکنشی که مانع از آغاز جنگ و اشغال مناطقی از ایران باشد صادر نخواهد شد و این موضوع باعث جدیت عراق در تجاوزگری و در نهایت آغاز سراسری و رسمی جنگ شد.

از نشانه های دیگر ناکارآمدی دستگاه دیپلماسی در مقطع یادشده، تعطیلی سفارتخانه ها و نمایندگی های ایران در بسیاری از کشورهای جهان به ویژه کشورهای اسلامی و کشورهای تاثیرگذار در سیاست و اقتصاد ایران بود.

اصلی ترین نقاط ضعف دولت موقت در عرصه سیاست خارجی، نادیده گرفتن مواضع انقلابی، مخالفت با استراتژی استکبارستیزی و حمایت نکردن از جنبش های رهایی بخش و صدور انقلاب بود.

چند نکته درباره کودتای "قطب زاده-شریعتمداری"؛ حمایت مالی سعودی از کودتاگران" ** قطب زاده و بنی صدر ادامه دهنده سیاست های دولت موقتدر 18 آبان 1358 ابوالحسن بنی صدر به سرپرستی وزارت امور خارجه منصوب شد.

بنی صدر در 8 آذر 1358 به منظور شرکت در انتخابات ریاست جمهوری جای خود را به صادق قطب زاده داد.

در این دوره نیز مسیر سیاست خارجی و دیپلماسی تاحدود زیادی متفاوت تر از مسیر متناسب با دیدگاه های رهبری انقلاب و گفتمان انقلابی همچنان تداوم یافت.

بنی صدر در سال 58 به مدت 20 روز وزیر امور خارجه بوددر زمان ریاست جمهوری بنی صدر همچنان وزارت امور خارجه را صادق قطب زاده در اختیار داشت.

به روش و منش قطب زاده در سکانداری وزارت امور خارجه به ویژه در عرصه دیپلماسی ایرادات زیادی وارد شده است.

ناآگاهی به زبان دیپلماتیک و انتخاب لحن تند و احساساتی در برخورد با کشورهای عربی یکی از مسائل مهم بود.

یکی از ویژگی های بارز سفرهای زیاد قطب زاده به کشورهای عربی و اسلامی بی هدف و بی برنامه بودن آن ها بود.

ایراد قابل ذکر دیگر این بود که در اجلاس ویزان امور خارجه کشورهای عضو سازمان کنفرانس اسلامی در اسلام آباد، قطب زاده پیشنهاد کرد که یک بند به گزارش سایت قطره و به نقل ازاجلاس در خصوص قرارداد 1975 الجزایر مبنی بر محکومیت شدید این سند و قرارداد افزوده شد.

وی قرارداد را مطرود خوانده بود که خوشبختانه با تلاش کارشناسان هیئت ایرانی این اقدام از حالت رسمیت خارج شد.

این اقدام خام و نسنجیده می توانست عواقب جبران ناپذیری در پی داشته باشد.

قطب زاده همچنین در نشست اضطراری سازمان کنفرانس اسلامی در ژنو نیز که برای بررسی مساله اشغال افغانستان توسط شوروی تشکیل شده بود، می بایستی پیام و دیدگاه جمهوری اسلامی ایران را که مخالفت با اشغال و لزوم اتحاد و مقاومت گروه های افغان در برابر اشغالگران بود ابلاغ می کرد، در حالی که چنین نشد و وی با گروه های افغانی رفتاری خشن و تحقیرآمیز داشت.

ولایتی می گوید قطب زاده در دوره ای که وزیر امور خارجه بود قرارداد 1975 را طرد کرد که این اقدام خام و نسنجیده می توانست عواقب جبران ناپذیری در پی داشته باشدعمر وزارت صادق قطب زاده نیز در اواخر مرداد 1359 به سر آمد و محمدکریم خداپناهی سرپرستی وزارتخانه را برعهده گرفت.

وی تا آغاز جنگ فرصت اقدام چندانی نداشت.

هم ابوالحسن بنی صدر و هم صادق قطب زاده در زمینه سیاست خارجی پیرو خطی بودند که به سیاست خارجی دولت موقت نزدیکتر بود.

این ها نیز همچون مهندس بازرگان اولویت را به ایران می دادند و از این نظر با مخالفت آرمان گرایان انقلابی روبرو بودند که معتقد بودند به جای راه مصدق بایستی از خط امام پیروی کرد.

تا زمان عزل بنی صدر در آخر خرداد 1360 کشاکش بین رییس جمهور و نخست وزیر تداوم یافت و آن وزارتخانه وزیر نداشت و با سرپرستی نخست وزیر اداره می شد.

پس از عزل بنی صدر و با انتخاب میرحسین موسوی به سمت وزارت امور خارجه، خطوط و اصول سیاست خارجی مورد نظر دولت رجایی دنبال شد.

انتهای پیام/
کلید واژه ها: آیت الله خامنه ای - علی اکبر ولایتی - امور خارجه - وزیر اسبق امور خارجه - نخست وزیر - ولایتی - وزیر - آیت الله - خامنه ای - علی اکبر - رهبر معظم انقلاب اسلامی - خارجه - رای اعتماد - نخست وزیری - رییس جمهور - اعتماد - جمهوری اسلامی ایران - مجلس - جمهور - رهبر معظم انقلاب - واکنش - وزارت امور خارجه - خامنه - جنگ ایران و عراق - پذیرش قطعنامه 598 - وزیر امور خارجه - جمهوری اسلامی - انقلاب اسلامی - وزیر پیشنهادی - نخست