وقتی از عرفان در ادبیات ایران صحبت می شود مراد همان زیبایی است و البته زیبایی مطلق نه مقید به یک امر حس شدنی.
شاید منظور منصور حلاج هم از اناالحق، - رسیدن به زیبایی بود.
عصر ایران؛ مهرداد خدیر- چنان که در بخش اول" یادآور شدم غرض از این نقل ها تنها حظ مشترک از زیبایی های باغ ادبیات ایران طی هزار سال فارغ از آموزه ها و محتواهاست و قرار نیست نویسنده دیدگاه های خود را بیاورد و هدف، بیشتر لذت مشترک از نثر و گاهی شعر است.
به همین خاطر چون قصد داشتم بخشی از تذکره الاولیا ی عطار را بیاورم، سراغ مقاله ای از خانم دکتر مریم حسینی در سیاست نامه شماره 14 رفتم که دوباره چشمم به مصاحبه دکتر نصر الله پورجوادی افتاد.
همان که از رابطه عرفان با زیبایی می گوید و احساس کردم می تواند کلید فهم بسیاری از مفاهیم در ادبیات ایران باشد تا بدانیم وقتی از عرفان در ادبیات ایران صحبت می شود مراد همان زیبایی است و البته زیبایی مطلق نه مقید به یک امر حس شدنی: فرض کنید از طریق بینایی و چشم، ما زیبایی های مقید و محسوس را می بینیم.
گل را می بینیم که زیبا و خوش بوست.
این زیبایی اما مقید است.
یعنی در یک جسم خاص در این جهان.
اگر شما بتوانید از زیبایی گل فراتر بروید و خود زیبایی را ببینید این یعنی عرفان.
عبور از محسوسات و رسیدن به شناخت یا همان یافت.
توضیح او درباره شاهد هم قابل توجه است: شاهد، زیبایی مقید است برای رسیدن به زیبایی مطلق.
جوان زیبا شاهد است برای رسیدن به زیبایی مطلق .
این عبارات اگرچه در ظاهر ساده است ولی به فهم مفاهیم یاری می رساند و برای این که بدانید این نگاه تا چه حد مدرن است می توان به جمله ای از ایلان ماسک در زمانه خودمان اشاره کرد که پول را از ثروت جدا می داند.
در نگاه او پول، ثروت نیست چرا که ثروت مفهوم فراتری است.
احتمالا او هم می خواهد بگوید ثروت در قالب محسوس مقید نمی شود.
به زبان ساده اگر از دیدن گل یا زنی زیبا مفهومی به نام زیبایی بی هیچ تجسم و تقید و قصد تصرف و کام جویی در ذهن ما نقش ببندد معنی عرفان را دریافته ایم.
خود زیبایی نه در این یا آن قالب.
با این وصف منصور حلاج هم که می گفت انا الحق ، نمی خواست بگوید من خدا هستم و اصلا با خدا کار نداشت.
داشت می گفت به خود حق رسیده ام یعنی جزیی از کل شده ام.
اما متوجه منظور او نشدند و به دار آویختندش چون تصور کردند مدعی الوهیت شده! اگر این مفهوم را خوب متوجه شویم وقتی کسی پرسید این فیلم چه می خواست بگوید می توانیم پاسخ بدهیم: هیچ یا نمی دانم.
ولی زیبا بود.
یا از این کتاب چه فهمیدی؟ می توانیم بگوییم: زیبا بود.
مهم تر از فیلم و کتاب حس زیبایی است.
سیاست زدگی جامعه ایران سبب شده مدام به دنبال نفع مادی و محسوس یا دریافت پیام از هر موضوعی باشیم حال آن که روح عرفان ما زیبایی است فراتر از این تجسم ها و تصورها.
نگویید، مشکل مملکت این است؟ بله هست.
یعنی این هم هست! حس زیبایی شناسی اگر بود رییس سازمان صدا و سیما درباره بعضی بازی های خوب در سریال های خاتون و جیران می گفت یا موسیقی ملل در مهمانی ایرج طهماسب یا شخصیت پشه و بچه نه این که بگوید با خانواده نمی شود دید و کلمه ای جز مستهجن پیدا نکند.
به نظرم مشکل در همین نوع درک از مفهوم زیبایی یا زیبایی نشناسی برخی کار به دستان است که تا این حد در محاصره زشتی ها درآمده ایم و زشت ترین جلوه آن - فقر- این روزها بیش از پیش چهره کریه خود را به ما نشان می دهد.
این هم ربط علایق ادبی با دل مشغولی های سیاسی نویسنده! تا بعد که به ادبیات مطلق برسیم.
* تنها جملات نقل شده در گیومه و مشخصا همان دو عبارت برجسته شده از دکتر پورجوادی است و بقیه دیدگاه نویسنده متن است.
کلید واژه ها: ادبیات ایران - زیبایی - ایران - ادبیات - عرفان - همان - مشترک - مریم حسینی - خانم دکتر - دکتر - نویسنده - دیدگاه - مصاحبه - مفاهیم - شماره - منصور - احساس - حسینی - سیاست - رابطه - مقاله - هزار - قرار - فارغ - دیگر - گاهی - نامه - کلید - عطار - خانم
