نگاهی به مفهوم قانون در ایران معاصر | محسن آزموده- " در بحث های داغی که این روزها در میان روشنفکران دینی به واسطه دو گفتار عبدالکریم سروش در رابطه با دین و قدرت، مطرح شده، بسیار محسوس است. قطعا فیرحی که ناباورانه، نیمه دوم آبان ماه بر اثر ابتلا به کرونا روی در نقاب خاک کشید، به واسطه آشنایی گسترده با اندیشه های سیاسی سنتی و جدید، در این مباحثه حرف های فراوانی برای گفتن داشت، به خصوص که با اندیشه های میشل فوکو و مباحثش پیرامون رابطه معرفت و قدرت آشنایی داشت. گواه این ادعا نخستین کتاب مهم و تاثیرگذار فیرحی یعنی قدرت، دانش و مشروعیت در اسلام است. فیرحی در واپسین کتابش، یعنی مفهوم قانون در ایران معاصر: تحولات پیشامشروطه ، آشنایی خود را با تاریخ تحولات اندیشه ها نشان می دهد. مساله اصلی این کتاب، مفهوم قانون و تحولات آن است. قانون به عنوان اصل یا اصولی تنظیم گر زندگی اجتماعی انسان ها، امری به قدمت زندگی جمعی انسان هاست. بشر از دیرباز حیات اجتماعی خود را بر مبنای اصل یا اصولی استوار ساخته است که در بیان امروزی از آن تحت عنوان قانون یاد می شود. تفاوت قدیم و جدید، در خاستگاه یا منشا این قانون است. در نظام قدمایی، خاستگاه قانون بیرون از انسان تلقی می شد؛ خواه در طبیعت و مستتر در نظم جهان (کاسموس) چنان که در اندیشه یونانی و خواه امری فراداده از بیرون از جهان چنان که در قرائت عمده و رایج از ادیانی چون اسلام. در روزگار نو، اما منشا و خاستگاه این قانون، خود انسان و اعتبارات او محسوب می شود. به تعبیر روشن تر، در جهان پیشامدرن، قانون به مثابه اصول تنظیم زندگی جمعی، امری کشف شدنی به حساب می آمد. جهان از نظمی آشکار یا مستتر پیروی می کرد که در اندیشه یونانی- فلسفی، این نظم، امری درون ماندگار (immanent) و در اندیشه ابراهیمی، امری متعال (transcendent) بود و در هر دو صورت، وظیفه انسان، کشف این نظم و تنظیم مشی زندگی خود بر اساس آن تلقی می شد. در روزگار نو اما آن تلائم و تناسب انسان با هستی، مورد تشکیک و تردید قرار گرفت و در نتیجه انسان خود به مبدا و منشا صدور قانون بدل شد. درک این تغییر و تحول، نخست در مغرب زمین و در نتیجه چند قرن کشمکش در عرصه های عینی و ذهنی سیاسی و اجتماعی و اقتصادی و فرهنگی صورت گرفت. در ایران زمینه های این تغییر بنیادین نگاه به مفهوم قانون، در آستانه سده هجدهم و در نتیجه تنش های آسیب زایی صورت گرفت که دولت ایران در مواجهه با دولت نوظهور و مقتدر روسیه در شمال جغرافیایی خود تجربه کرد. شکست های سهمگین و دردناک دولت نوپای قاجاریه از دولت مهاجم روسیه که به تازگی توانسته بود از پس یک قرن آشوب بعد از سقوط صفویه، ایران را متحد و یکپارچه کند، ذهنیت ایرانی را دچار بحران کرد. آن طورکه داود فیرحی در کتاب حاضر نشان می دهد، تا پیش از این رویارویی تروماتیک، در ایران مفهوم قانون ذیل همان درک قدمایی و الهیات سیاسی ویژه شناخته می شد که بارزترین و عالی ترین تبلور عینی و ذهنی اش را در اقتدار عصر صفوی شاهد هستیم. فیرحی در فصل نخست کتاب، دو مفهوم دولت و قانون در نظم سنتی را تشریح می کند و مختصات منظومه فکر سیاسی و الهیات سلطانی عصر صفوی را نشان می دهد که بر اندیشه های متفکرانی چون فارابی و ابن سینا استوار است. در این اندیشه مراتب اهل مدینه فاضله شبیه به مراتب موجودات در عالم است و رییس مدینه شبیه به خداوند در عالم هستی است. در این منظومه انسان ها به لحاظ هستی شناختی و متافیزیکی نابرابرند و سلطنت و شریعت دو رکن اصلی حکمرانی اند. بخش اساسی قانون در اندیشه سنتی شریعت است و سلطنت نهادی برای اجرای آن است. نظام اندیشه قدمایی استوار بر مدار مذکور، چنان که آمد و فیرحی نیز در کتابش نشان می دهد تا دهه های نخست عصر قاجار تداوم یافت، اما در نتیجه تکانه ای که با شکست های مذکور به آن اشاره شد، ناچار از بازنگری شد. فیرحی در فصل سوم کتاب این بحران در سنت را که در نتیجه تداخل سنت و تجدد پدید می آید، نشان می دهد. فصول بعدی کتاب، شرح کوشش هایی است که برای فائق آمدن بر این بحران، در سطح نظر و عمل از سوی دولتمردان و نخبگان فکری صورت گرفته است، از طرح نظریه سلطنت مطلقه از سوی امیرکبیر و نظم تقی خانی تا بحث تنظیمات و قانون تنظیماتی و مجلس شورای دولتی و طرح مساله قانون در معنای جدید از سوی منورالفکرانی چون آخوندزاده و میرزا آقاخان کرمانی و مستشارالدوله و. فیرحی در این کتاب نشان می دهد که چرا و چگونه تلاش های فکری و عملی برای غلبه بر بحران تا انقلاب مشروطه به شکست منجر شد و درنهایت وقوع انقلاب مشروطیت را ضروری ساخت. فیرحی در روایت خود از تحول در فقه سیاسی به عنوان مهم ترین دانش سنتی ناظر به عمل غافل نیست و به قدرت گرفتن گام به گام علما در سراسر دوران مورد بحث، اشاره دارد. مفهوم قانون در ایران معاصر کتابی خواندنی، با زبان و بیانی روان و انتظامی درخور یکی از بهترین اساتید اندیشه سیاسی در زمانه ما است. در این کتاب بسیاری از فقرات و قصه های مشهور و مهم و تاثیرگذار تاریخ عصر مشروطه، به صورت مستند آمده و بصیرت های درخشانی در بازخوانی آرای چهره هایی چون سید جمال الدین اسدآبادی و آخوندزاده ارایه شده است. فیرحی نشان می دهد که جامعه ایران در آستانه مشروطه، کاملا مستعد انقلابی در دو ساحت متلازم اندیشه و عمل بود، انقلابی که به رغم صد و اندی سال، به تمامی در هر دو عرصه مذکور متحقق نشده و هنوز تا نتیجه نهایی راه هست.
|
آخرین اخبار سرویس:کارگر فانتزی فرکار غرب تهرانپروموتر(فروشنده) خانماستخدام منشی دفتر بیمهاستخدام برنامه نویسمهندسین ساختمان فوریسرناظرمجرباستخدام نقاش ماهر ساختمان ( خانم و آقا )عضویت در FATF فقط سیطره اقتصادی استکبار را بر ما بیشتر می کندچرا باید منتقد جدی حسن روحانی بود؟ /روحانی به واعظی، واعظی به نوبخت و نوبخت به خودش ارجاع داد! /پیشنهاد رسالت برای رییس جمهور آینده؛ سند تحول قوه مجریه!FATF فقط سیطره اقتصادی استکبار را بر ما بیشتر می کندگفتگوی نخست وزیر سوریه و معاون رییس جمهور ایرانشرح و تفسیر نامه سی و یکم جلسه 18 نهج البلاغهبازیگری و گویندگی خانم و اقا مبتدیبه یک نفر منشی خانم جهت امور اداری نیازمندیم.به یک کمک سر اشپز ترجیحا خانم و (آقا) نیازمند هستیماستخدام نگهبان ساختماندستیار مبتدیه ناخن به شرط آموزشکارمند اداری آموزشگاه زبانایجاد هزار طرح اشتغالزایی در منطقه سی سخت تا دو سال آیندهبسته موضوعی 156: فوت و فن های خانه تکانی آساننیروی خدماتی و نظافتیاستخدام پرسنل خانم و آقانیازمند مهماندارخانم وکارکنان آقا با سابقه کارجزییات برگزاری جشن نیکوکاری در آستانه سال جدیدآفت های دین از منظر امام صادق (ع)کاردرتولیدی پوشاکجذب 2نیروی آقا در شرکت ساتراپ نوید ایرانیاندعوت به همکاری کارمند دفتری خانمشاگرد ( کارگر ) مکانیک مسلط به خودروهای داخلیاستخدام جمعدار انبار و اموال در صدور احرار شرق در تهراننیروی صندوقدار و چیدمان فروشگاه مواد غذایینیروی آیتی خانم گرگاناستخدام خانم پرستار شبانه روزی فوریکار آموز وکالت خانم ،وکیل پایه یک خانمفروشبازیگران ایرانی و همسرانشان+تصاویر«عُجب» در کلام خاتم النبیین (ص)استخدام تعدادی مشاوراملاک خانوم و اقااستخدام نماینده علمی فروش با حقوق ثابت و مزایای عالی در شیرازماشین لاکچری مجری مشهور صدا و سیما + عکساستخدام مسئول دفتر آشنا به حسابداری خانم در نوآوران اندیشه فرتوک در تهراناستخدام خانم با مهارت عکاسیاستخدام یک خانم با حس کارآگاهی قویپیتزا زنسمامی: دستگاه قضایی باید به مبحث ممنوع الخروجی زوجه نگاه جدیدتری کندرنج بی پایاناستخدام کارمند اداری آقا در شرکت کارت اعتباری ایران کیش در خراسان جنوبیسمامی: دستگاه قضایی باید به مبحث ممنوع الخروجی زوجه نگاه جدیدتری کندنیاز به دستیارخانم چادری محجبهاستخدام منشیاستخدام تعدادی پرسنل جهت کار درمجموعه رستورانیزهره فکور صبور در سالن زیبایی /عکساز سردرگمی نظام آموزشی تا خلاقیتهای معلمانآموزش های دانشگاهی با نیاز های بومی شهر ها منطبق نیستبنیاد شهید در احراز شهادت سخت گیری نمی کندنقش حوزه علمیه در تدوین کتب درسی دانش آموزاناختلال در جایگاه های سوختبه دنبال توافق موقت با ایرانآماری تلخ از میدان فروزانتویوتا هشدار دادپیشنهاد عجیب ونزوئلا به مکزیکپیشنهادی که زنگنه رد کردپرونده صادرات گاز ایران به هند به کجا رسید؟پیک موتوری جهت کار در کترینگفروشنده خانم گوهردشتدعوت به همکاری از سیمکش و کولر ساز حرفه ای خودروفرصت طلایی کارآنلاینی با موبایل پردرآمد(تضمینی)پیک موتوری انتشاراتافتتاحیه سومین همایش ملی خیر ماندگاراستخدام مهندس برق خانم در شرکت مهندسین مشاور در تهرانزهره فکور صبور در سالن زیبایی /عکسفرانسه: قطعنامه ای علیه ایران به رأی گذاشته می شودنیروی ساده خانم یا اقا جهت کار درکبابیفرکار و وسط کاراستخدام در اتلیه عکاسی پس از اموزشاستخدام مشاور آقا و خانم بصورت مبتدی و حرفه ایخبر خوب برای بازنشستگان تامین اجتماعیاستخدام خانم وآقابه صورت غیرحضوری فوری فوری!! فوریبرای گسترش کارم نیازمند سرمایه گذارماستخدام مشاور فعالواکنش سالاری به بودجه 1400شهرداری6 کتابی که تغییر و تحولی زیادی در زندگی تان ایجاد می کندپیک موتور سواراستخدام مژه کار ، پوست کار و کراتین مواستخدام سرایدارهمکار تاسیسات فنیاستخدام نیرو در شرکت پیمانکاریآشنایی با سازمانی که به درد دل دانشجو گوش داده و غرامت تعیین می کنداکرمی: کاندیداهای 1400 بدانند که سر سفره چرب ونرمی نخواهند نشستعلم وسیله ای است که در سایه آن اطاعت خدا محقق می شودویلیام برنز برای تصدی ریاست سازمان سیا تایید صلاحیت شدوضعیت شکننده کرونا در کشور/ برای سفرهای نوروزی برنامه ریزی نکنیدناگفته های پرونده شاهرخ و سمیه، خفاش شب و محمدعلی نجفی در گفتگو با حمیدرضا گودرزیارقام مطرح شده در خصوص دستمزد کارگران مورد تأیید نیستآشنایی با سازمانی که به درد دل دانشجو گوش داده و غرامت تعیین می کنداستخدام پرستار خانم جهت خانم سالخورده بیمارحسابدار با تجربه و بی تجربه حتی سایر رشته هاصندوقدار اقااستخدام ،مدیر رنج |