«فرهنگ و کرونا»؛ نگاهی به چالش های فرهنگ ایرانی در بحران کرونا

ایرنا- کتاب «فرهنگ و کرونا؛ چالش های فرهنگ ایرانی در بحران کرونا» به قلم جبار رحمانی که به تازگی به بازار کتاب روانه شده، تحلیل هایی انسان شناختی از چالش هایی که فرهنگ ایرانی در دوران شیوع ویروس کرونا با آن مواجهه شده است را به تصویر می کشد.

- " تهران- ایرنا- کتاب فرهنگ و کرونا؛ چالش های فرهنگ ایرانی در بحران کرونا به قلم جبار رحمانی که به تازگی به بازار کتاب روانه شده، تحلیل هایی انسان شناختی از چالش هایی که فرهنگ ایرانی در دوران شیوع ویروس کرونا با آن مواجهه شده است را به تصویر می کشد.

فرهنگ نقشی اساسی در سرنوشت حال و آینده هر جامعه انسانی دارد؛ چرا که فرهنگ در معنای عام تمامی جنبه های مادی و غیرمادی زندگی انسان را در برمی گیرد، رفتارها را سامان می بخشد، ارزش ها را تولید و بازتولید و هنجارها را تدوین می کند و ابزارهای این رفتاها را برای انسان ها فراهم یا حذف می سازد.

ویروس کرونا به دلیل پیچیدگی هایی که در ماهیت پزشکی و سلامت داشت شاید یکی از متفاوت ترین بلایا و مواجهه های انسانی در طول قرون گذشته بود؛ ویروسی که چنان عمیق بر زندگی اثر گذاشت و بر آن چیره گشت که حتی در اصطلاح بافرهنگ ترین جوامع را به رفتارهایی با فرسنگ ها فاصله از فرهنگ واداشت.

موضوعی که در ذات خود تفکربرانگیز و پرچالش است.

علاوه بر ماهیت ناشناخته این ویروس و جنبه واکنشی که آدم ها و جوامع (به ویژه در ابتدای شیوع) را به پاسخ واداشت، فاصله گرفتن بیش از بیش انسان ها از رفتارها و آیین های فرهنگی (که با گذشت زمان بیشتر از سوی نهادهای قانون گذار بر آن تاکید شد؛ موضوعاتی چون عدم برقراری روابط اجتماعی و عدم برگزاری مراسم ختم و .

) شرایط جدید و سختی را به زندگی انسانی و اجتماعی تحمیل کرد.

یکی از مهمترین کارهایی که استادان علوم اجتماعی و مطالعات فرهنگی در چنین شرایطی انجام می دهند (همچنان که در کشور ما نیز صورت گرفته و کتاب حاضر نمونه ای از آن است) توصیف دقیق شرایط موجود به دو دلیل اساسی است: انباشت اطلاعات در این برهه زمانی خاص از منظر اهمیت تاریخی و شناخت وضعیت موجود و رسیدن به مرحله بعد از توصیف یعنی تحلیل.

کتاب فرهنگ و کرونا؛ چالش های فرهنگ ایرانی در بحران کرونا که به تازگی از سوی انتشارات انسان شناسی به انتشار درآمده تلاشی است در راستای همین شناخت وضعیت موجود برای تحلیل شرایط.

جبار رحمانی انسان شناس و استادیار موسسه مطالعات فرهنگی و اجتماعی در این کتاب به تشریح شرایط موجود با هدف فهم جامعِ جامعه از یک بحران و جلوگیری از تکرار خطاها می پردازد.

در بخشی از کتاب و از زبان نویسنده اثر می خوانیم: شیوع ویروس کرونا منجر به تعلیق بسیاری از روال های عادی زندگی انسانی شد.

هرچند بیشتر دانش ما از این بحران، از منظر پزشکی بود اما بحران کرونا، یک بحران فراگیر زیستی، اجتماعی، اقتصادی و سیاسی است.

از این رو ضروری است شناخت جامعی از این بحران داشته باشیم.

در این کتاب تلاش من بر آن بوده که از منظر علم انسان شناسی به ابعاد فرهنگی و اجتماعی بحران کرونا در جامعه ایرانی بپردازم.

تلاش کرده ام در این جستارها، الگوها و منطق موجود در چالش های فرهنگ ایرانی در مواجهه با پدیده کرونا را مورد بحث قرار بدهم.

از همین رو، گاه در تحلیل ها به ذهنیت کنشگران سطح خرد ایرانی و درک آن ها از شعارهای ستاد بحران کرونا پرداخته ام و گاه به دلالت های فرهنگی، دینی و ایدئولوژیک این شعارها و سرانجام نیز به ابعادی فراگیر از پیامدهای فرهنگی، سیاسی و اجتماعی و دینی این پدیده در جامعه ایرانی و نقش آن در بازتولید نابرابری ها و بی عدالتی های ضمنی و آشکار در جامعه توجه کرده ام.

تحلیل های همزمان از وقوع یک بحران، هرچند ناقص به نظر می رسند اما گام هایی اولیه برای فهم جامع یک بحران و مواجه های دقیق با آن و مهم تر از همه جلوگیری از تکرار خطاها خواهند بود.

این کتاب که در 13 سرفصل به نگارش درآمده است و تیترهای ذیل را در بر می گیرد: دنیای پساکرونا و لزوم بازاندیشی درباره علم در جامعه ایران ؛ کرونا، الهیات امروزی و مسئله آینده علم در ایران؛ بهداشت، سیاست و مردم (کارکردهای ایدئولوژیک بحران کرونا و نظام های بازنمایی آن)؛ کرونا و سواد سلامت ما؛ نگاهی به هشتگ درخانه می مانیم (شکاف میان درک مردم و ستاد بحران در یک شعار کلیدی؛ سبک زندگی مراقبتی در شرایط بحران کرونا و سهم اصحاب علوم انسانی در آن؛ سفرهای کرونایی (چرا مردم به سفر می روند؟)؛ سوگواران تنها؛ بسته شدن و بازگشایی بارگاه ها در مواجهه با شیوع کرونا؛ کرونا و مسئله تغییر در دینداری و آیین های دینی؛ بحران کرونا، آموزش مجازی و بازتولید نابرابری؛ وقتی کرونا تمام شود، چه چیزی خواهیم داشت؟؛ بحران کرونا و لزوم حضور یک نظام تدبیر فراگیر برای جامعه ایرانی.

نگاهی به این سرفصل ها نشان می دهد که بسیاری از موضوعاتی که در یکسال گذشته جامعه (دولت، ستاد مبارزه با کرونا) و مردم با آن دست به گریبان بوده اند، مسائلی هستند که هرکدام به شدت بر کیفیت عملکرد اثرگذاشته و جامعه و مردم را بعضا از موارد مهمی تهی ساخته است، موضوعاتی که هرجامعه بر اساس سرمایه فرهنگی و اجتماعی پیش اندوخته خویش در چنین شرایطی با آن مواجه می شود؛ مثلا در بحث سفرها شاهد نمونه ای از رفتارهای غیرعقلانی مردم بودیم که دولت را در برخی از زمان ها به استیصال کشاند و حتی تقریر جریمه هم اثر زیادی در آن نداشت؛ از سوی دیگر عدم برگزاری مراسم ختم برای کسانی که عزیزان خود را در اثر ابتلا به این بیماری از دست دادند، خلایی عاطفی و اجتماعی را برای افراد ایجاد کرد که بار تحمل این دوران را بیش از پیش سخت می نمود؛ و از سوی دیگر کاستی هایی در بحث سخت افزاری و نرم افزای برای مواجهه با یک بحران برای آن چاره ای نیندیشیده بود در دوران کرونا خود را بیشتر از همه زمان ها برجسته ساخت.

اینها موضوعاتی است که در این مقالات به آن پرداخته شده و مخاطب را با چالش آنچه که باید باشد و نیست مواجه می سازد.

در بخشی از این کتاب ذیل تحلیل سفرهای مردی در ایام کرونا می خوانیم: این واکاوی برای آن اهمیت دارد که نباید سفرهای مردم به مناطق دیگر را در یک کلیشه ساده سازانه به میل به تفریح و خوش پذرانی تقلیل داد.

قاعدتا وقتی این ساده سازی ها رخ می دهند، گویی یک جریان بزرگ و یک مجموعه سیاست های غلط قرار است پنهان شوند و با ساده سازی یک علت کلیشه ای دم دستی جایگزین همه آن ریشه ها و علل رفتار غلط امروزی باشد.

درست است که این جابجایی ها زمینه انتقال و پخش شدن ویروس را فراهم می کند اما در شرایطی که در نظام درمان ما کفایت و امکانات لازم برای تامین امنیت روانی افراد برای وقتی که بیمار شوند وجود ندارد، در شرایطی که هیچ نهادی مسئولیت کم کاری های رخ داده در اتخاذ سیاست های درست در همان مراحل اولیه را برعهده نمی گیرد، در قحطی مواد بهداشتی مانند ژل ضدعفونی کننده و الکل و .

یا در مهار برخی مراکز مذهبی برای ممانعت از تجمع و .

کسی مسئولیت را برعهده نمی گیرد، گویی مقصر کردن مردم وتخریب و تنبیه آنها درمانی است بر درد بی کفایتی نهادهای مسئول.

(ص.

107) کتاب فرهنگ و کرونا؛ چالش های فرهنگ ایرانی در بحران کرونا به قلم جبار رحمانی در 181 صفحه و تیراژ هزار نسخه (پاییز 1399) از سوی انتشارات انسان شناسی به باز کتاب روانه شده است.

کلید واژه ها: فرهنگ ایرانی - فرهنگ - کرونا - بحران کرونا - شیوع ویروس کرونا - ایرانی - انسان - جبار رحمانی - ویروس کرونا - چالش - بازار کتاب - کتاب - هایی - بحران - شناختی - رحمانی - تولید - ویروس - تحلیل - بازار - تصویر - دوران - شیوع - جبار - انسان ها - ارزش ها - سرنوشت - جامعه - اساسی - زندگی