اروپا در اندیشه استیلای مجدد بر آفریقا

ایرنا - دولت های اروپایی که در یکصد سال استعمار قاره آفریقا منابع ارزرشمند آن را مصادره کردند، در اندیشه حاکمیت دوباره ، به تلاش های خود در جهت گسترش نفوذ اقتصادی و نظامی بر قاره سیاه به بهانه های توسعه این قاره و مبارزه با تروریسم افزوده اند.

- قاره آفریقا با جمعیت بیش از 1.

3 میلیارد نفری ، جدیدترین بازار نوظهور و بزرگ جهان محسوب می شود و چین، روسیه، ترکیه، ژاپن، هند، فرانسه و برخی قدرت های اقتصادی دیگر جهان بهره برداری از این بازار را آغاز کرده اند.

البته حضور اروپایی ها در قاره آفریقا تنها و منحصر به اقتصاد این قاره نمی شود و بعد نظامی را هم شامل می شود.

تا سال 2050 میلادی، 30 میلیون جوان آفریقایی وارد بازار کار خواهند شد که با توجه به این مساله، اروپا تلاش می کند با حمایت های به اصطلاح خاص خود، از چنین ظرفیت و پتانسیل نیروی انسانی به بهترین شکل مناسب استفاده کند.

اما اهمیت توسعه حضور نظامی اروپا در قاره کهن بیش از بهبود اقتصاد آفریقا ارجحیت دارد.

از دیگر مسائل که به زعم اروپایی ها ضرورت حضور آنها در قاره آفریقا را توجیه می کند ویروس کرونا است .

همه گیری این ویروس بهانه مضاعفی شد تا به دنبال تاکید رهبر کاتولیک های جهان در بخشش بدهی های آفریقا به اروپا، اروپا گستره نفوذ خود در قاره سیاه را بیشتر کند.

در سال 2021 که آفریقا با چالش های عمده ای چون تشدید تنش ها، فقر و بحران بدهی ها در کنار بحران کرونا که نوع جهش یافته ای از این ویروس در آفریقای جنوبی - دست برتر اقتصاد قاره در کنار مصر- شناسایی شده، اروپایی ها به دنبال نفوذ مجدد خود در این قاره هستند.

پیشتر و به مناسبت روز آفریقا، جوزپ بورل مسوول سیاست خارجی اتحادیه اروپا، سال 2020 را نقطه عطف تقویت روابط اروپا و آفریقا خوانده و گفته بود: آفریقا و اروپا خواهرخوانده و شرکای طبیعی هستند.

ما با عمق بخشی به روابط خود از همه چیز برای دستاوردهای خود برخورداریم.

او تاکید کرد: سال 2020، سالی مهم برای نزدیک تر کردن روابطمان به نفع آفریقایی ها و اروپایی ها است.

بیست سال از توافق نامه کوتونو Cotonou بین اتحادیه اروپا و آفریقا می گذرد؛ توافق نامه ای که 27 کشور عضو اتحادیه اروپا و کشورهای واقع در جنوب صحرای آفریقا آن را امضا کرده اند.

این توافق 20 ساله با جمعیت زیر پوشش 700 میلیون نفری به پایان خود رسیده است.

توسعه نظامی اروپا در آفریقا فرانسه به بهانه مبارزه با تروریسم از سال 2013 عملیات نظامی خود را در منطقه ساحل آغاز کرده است و اگر چه این عملیات ها پشتیبانی دیگر کشورهای اروپایی را هم داشته اما فرانسه تنها کشوری است که در این منطقه حضور نظامی دارد و به گفته ژان ایولودریان وزیر خارجه این کشور، عملیات نظامی در ساحل طولانی مدت خواهد بود.

ساحل مناطقی (از غرب به شرق) شمال سنگال، جنوب موریتانی، مرکز مالی، جنوب الجزیره و نیجر، مرکز چاد، جنوب سودان، شمال سودان جنوبی و اریتره را در بر می گیرد.

فرانسه که همواره برای مجاب کردن همتایان اروپایی خود به منظور حمایت های بیشتر از حضور نظامی اش در منطقه ساحل با هشدار نسبت به این که حضور افراط گریان می تواند تهدیدی برای کل اروپا باشد، تلاش کرده بهانه های بهتری برای تداوم عملیات های نظامی اش در منطقه ساحل بیابد.

از سوی دیگر و در شمال شرقی آفریقا، روسیه نیز به دنبال گسترش حضور نظامی در قاره آفریقاست؛ امضای توافق نامه احداث مرکز پشتیبانی و لجستیکی ناوگان نظامی و پایگاه دریایی روسیه در شهر بندری سودان دروازه ورود مسکو به آفریقا محسوب می شود.

سودان نخستین پایگاه دریایی روسیه در قاره آفریقا خواهد بود.

مسکو پیشتر برای ناوگان خود در مدیترانه، پایگاهی در طرطوس – Tartous سوریه مستقر کرده است؛ این پایگاه تا سال 2042 در اختیار روسیه خواهد بود.

پایگاه سودان می تواند 300 نیروی نظامی و غیر نظامی و همچنین چهار فروند کشتی جنگی که با انرژی هسته ای کار می کنند را در خود جای دهد که این امر قدرت مانور روسیه در اقیانوس هند و خلیج عدن که تقریبا 10 درصد مبادلات کالا در جهان از این تقاطع دریایی بین اروپا و آسیا انجام می شود، را تقویت می کند.

در اواسط ماه نوامبر گذشته، رییس جمهوری روسیه، وزارت دفاع این کشور را مکلف کرد تا توافق نامه ای را در این زمینه با سودان امضا کند.

بعد از بندر طرطوس در سوریه، این پایگاه نه تنها دومین پایگاه دریایی روسیه در منطقه خاورمیانه و آفریقای شمالی خواهد بود، بلکه در کل جهان نیز به استثنای شبه جزیره کریمه که ضمیمه خاک این کشور شده، از اهمیت بیشتری برای مسکو برخوردار است.

تا چند سال پیش، روسیه و سودان همکاری نزدیکی با یکدیگر نداشتند و این رویکرد در سال 2017، زمانی که ولادیمیر پوتین از عمر البشیر رییس جمهوری وقت سودان در سوچی استقبال کرد، به طور آشکارا آغاز شد.

عمرالبشیر رییس جمهوری سابق سودان در سفر به روسیه در پایان سال 2017 از ولادیمیر پوتین رییس جمهوری روسیه خواست تا از سودان مقابل ایالات متحده محافظت کند.

البشیر همچنین خواستار تقویت همکاری های نظامی با مسکو با هدف تجهیز مجدد نیروهای مسلح سودان شد.

اروپا و توافق های اقتصادی با آفریقا در کنار تلاش های روسیه و فرانسه برای تقویت حضور نظامی در قاره آفریقا، دولت انگلیس قبل از خروج از اتحایه اروپا موفق شد 11 قرارداد تجاری و سرمایه گذاری با کشورهای آفریقایی امضا کند؛ بریتانیا با امضای این قراردادها که یک سال پیش محقق شد، از راهبرد جدیدی برای سرمایه گذاری در این قاره ثروتمند پرده برداشت که بیشتر بر توسعه زیرساخت ها و تجارت آفریقا متمرکز است.

از جمله دیگر کشورها که نمی خواهد از منابع عظیم موجود در قاره آفریقا بی بهره بماند، ترکیه است؛ این کشور که هم اینک از یک سو در مدیترانه شرقی با اکتشاف های گازی خود به دنبال بردن سهم هر چه بیشتر از ذخایر موجود در این منطقه است، در سوی دیگر به دنبال ارتقای جایگاه خود در تجارت قاره سیاه است.

همسو با افزایش حضور نهادهای رسمی و خصوصی ترکیه در این قاره و توسعه مناسبات دیپلماتیک، صادرات آنکارا به قاره آفریقا حتی در یک دوره 5 ساله (2015 – 2011 میلادی) از 64 میلیارد به 93.

8 میلیارد دلار رسید.

لیبی، الجزایر و مصر همواره از بازارهای مهم تامین انرژی ترکیه بوده اند اما به دنبال بحران لیبی، نقش این کشور کم رنگ شده است.

هم اینک نیز الجزایر یکی از مهمترین کشورهای تامین کننده گاز مایع ترکیه به شمار می رود.

مناسبات ترکیه با آفریقا تنها شامل روابط اقتصادی نیست و این قاره یکی از مهمترین بازارهای هدف شرکت های پیمانکاری و خدمات مهندسی ترک محسوب می شود به طوری که حجم پیمان های اجرا شده توسط این شرکت ها در قاره کهن در یک دوره 40 ساله به 58 میلیارد دلار هم رسید.

اکنون تلاش ترکیه برای حضور پررنگ در کشورهای غرب آفریقا که در رقابت با قدرت های منطقه ای و فرامنطقه ای صورت می گیرد، ناشی از چالش های ژئواستراتژیک در این بخش از آفریقاست که می تواند برمعادلات سیاسی و امنیتی آن تاثیر داشته باشد.

استعمار آفریقا؛ از برده داری تا ظهور امپریالیسم نو آفریقا از آغاز تجارت برده توسط پرتغالی ها در اواسط 1400 میلادی که پس از کشف آمریکا به یکی از مهمترین تجارت ها در آن قاره تبدیل شد تا حدود سال های 1580 که ترک های عثمانی کنترل بخش عظیمی از شمال قاره سیاه از مصر تا الجزایر کنونی را به دست گرفتند و پس از آن در سال های 1800 که حاکمان آفریقایی از جمله مصر در تلاش برای فتح امپراتوری بزرگ سودان به منظور غلبه بر همسایگان خود به استفاده از روش های نظامی اروپایی متوسل شدند، 400 سال مشقت بار را در تاریخ کهن خود ثبت کرد.

پس از آن و به دنبال تشدید رقابت ها میان اروپایی ها بر سر قاره آفریقا در سال های 1880، هر کدام از حکومت های اروپایی از ترس وقوع درگیری ها اقدام به اعلام موجودیت در مناطق سودآور این قاره کردند به گونه ای که در سال 1914 و آغاز جنگ جهانی اول، در دوران استعمار اروپایی به غیر از اتیوپی و لیبریا بقیه مناطق قاره کهن میان قدرت های اروپایی تقسیم شد.

تا سال 1920 ، قدرت های اروپایی بخش عظیمی از آفریقا را تحت کنترل خود داشتند و تا سال 1960 دوران استعمار همچنان در اکثر کشورهای آفریقایی حاکم بودند، امروز اگر چه قاره آفریقا مشتمل بر 35 کشور مستقل و خودمختار شده، همچنان مرزهای رسم شده دوران امپریالستی را دارد.

تجربه دوران حقارت مسعود بلغانی نویسنده در اثر خود با عنون مروری بر آفریقا می نویسد: امروزه آفریقا به دوران گذشته به عنوان یک تجربه دوران حقارت می نگرد.

از طرفی نیز آن را دوران پیشرفت بزرگ می داند.

اکثر آفریقایی ها قبل از این دوران علم ارتباط به جهان خارج خود را نیافته بودند.

احداث راه آهن و جاده پس از دوران استعمار و توسعه اقتصادی شروع شد.

شهرهای جدید رشد کرد و محل تجمع افریقایی های مناطق مختلف و ملاقات برای اولین بار در این شهرها شد.

حاکمیت های استعماری در نقاط مختلف تفاوتهایی با هم داشتند در جنوب آفریقا سفید پوستان بهترین زمینها را تصاحب کردند و یک جامعه صنعتی که آن را مستثنی از کل آفریقا می کند به وجود آوردند.

کمترین شغلی برای مردم آن دیار ایجاد نشد.

در آفریقای گرمسیری تجار اروپایی ویا سیاسیون مهاجر با کمک روسای قبایل به حکومت رسیدند.

موارد نادری نیز بود که حاکمیت اروپاییان بر کشورهایی از طریق انتخاب سیاسیون آفریقایی به عنوان عوامل خود انجام شده است.

آفریقا در شرایطی که از یک سو به خاطر بحران بدهی هایش بناچار باید بازارهای خود را به روی اروپایی ها بگشاید و از سوی دیگر به دلیل نفوذ گروه های تروریستی شاهد عملیات های نظامی فرانسه در منطقه ساحل است، می کوشد که در کنار دستیابی به توسعه اقتصادی ، امنیت شهروندان خود را هم تامین کند.

اما در این میان آنچه به نظر می رسد این که اروپایی ها تلاش دارند هر چند به شکلی دیگر، خود را در این منطقه از جهان حاکم کنند.

تارنمای اروپایی یوراکتیو/ EURACTIV در گزارشی با عنوان آغاز تحول در سیستم های غذایی ، تغییرات آب و هوایی و سرمایه گذاری در بخش محصولات غذایی مستلزم همکاری اتحادیه اروپا و آفریقا است از بعد دیگری به حضور اروپا در قاره آفریقا نگاه می کند و به نقل از کارشناسان می نویسد: به دنبال شیوع ویروس کرونا نیاز به همکاری اتحادیه اروپا و آفریقا بیش از هر زمان دیگری برای تقویت و تغییر سیستم های غذایی اهمیت دارد اما باید از آن اطمینان حاصل شود.

آفریقا به اروپا بدهکار است و بی شک در قبال هر گونه وامی که اروپا به حکومت های آفریقایی پرداخت می کند و در کنار افزایش بدهی ها ،زمینه سازی برای حضور و تقویت نفوذ اروپایی ها در قاره سیاه بیش از پیش خودنمایی می کند.

کلید واژه ها: قاره آفریقا - آفریقا - قاره - اروپا - اقتصاد - مبارزه با تروریسم - بازار - اقتصادی - اروپایی - اندیشه - نیروی انسانی - بهره برداری - توسعه - نظامی - اروپایی ها - قاره سیاه - بازار کار - تلاش - حضور - جهان - آفریقایی - پتانسیل - تروریسم - استعمار - میلیارد - استفاده - مبارزه - میلیون - مصادره - فرانسه