راهکارهای قرآن برای کسانی که به قسم خوردن عادت کرده اند/ قسم مداوم چه عواقبی در زندگی دارد؟

طبق آموزه های قرآن وقتی کسی به یکی از اسم های خداوند قسم یاد می کند، بنا بر احتیاط واجب باید به آن قسم عمل کند و اگر قسمش دروغ است، باید کفاره پرداخت کند.

- در خصوص قسم دروغ و آثار و عواقب آن گفتگویی با حجت الاسلام مهدی نیلی، کارشناس دینی، انجام داده است.

این کارشناس دینی در این باره تأکید کرده است که: وقتی کسی به یکی از اسم های خداوند متعال قسم یاد می کند، چه اسمی باشد که به غیر ذات مقدس او اطلاق نمی شود مثل خدا و الله و چه اسمی که به غیر او هم گفته می شود ولی از قرائن معلوم است که منظور خداست، بنا بر احتیاط واجب باید به آن قسم عمل کند و اگر قسمش دروغ است باید کفاره آن را پرداخت کند.

این تصور غلطی است که کسی تصور کند می تواند در موقعیتی علیه مسلمانی از نظر مالی یا غیرمالی قسم دروغ بخورد و بعد از آن توبه کند.

درواقع چنین توبه ای قبول نمی شود، چون در این شرایط حق الناسی پایمال شده که تا وقتی که صاحب حق نبخشد و حلال کند، توبه او قبول نمی شود.

بر همین اساس است که یکی از انواع قسم دروغ، نوعی است که نتیجه آن بدون تخفیف، ورود به آتش جهنم است.

یعنی این که کسی بر علیه فرد مسلمانی از نظر مالی یا غیرمالی قسم بخورد، چنین قسم دروغی در عالم آخرت تبدیل به آتشی در جهنم می شود و البته در این دنیا هیچ کفاره ای هم ندارد تا کسی که قسم دروغ یاد کرده، بتواند با پرداخت کفاره خودش را از آتش جهنم نجات بدهد.

قسم خوردن به اسم جلاله اللهبعضی از مردم عادت کرده اند که به اسم جلاله الله قسم بخورند.

تصور عده ای هم این است که چون حین صحبت ها قسمی را تکرار می کنند، اشکالی ندارد و گناهی مرتکب نمی شوند.

نظر اسلام در این باره چیست؟متأسفانه بعضی افراد عادت کرده اند که برای هر کاری به اسم های خدا قسم بخورند.

قسم خوردن به اسم های جلاله والله و بالله و تالله هم عادت بدی است که همان طور که در سؤال اشاره کردید، بعضی افراد به آن خو گرفته اند.

شاید بعضی ها تصور کنند که وقتی چنین نام های جلاله ای ورد زبان شود، دیگر عادی است و حکم قسم را ندارد.

اما باید بدانیم که شاید اصطلاحاتی مثل به جان خودم قسم یا به جان تو وقتی ورد زبان فر باشد و مدام در حرف های عادی او تکرار شود حکم قسم را ندارد، اما قسم خوردن به اسم های جلاله چیزی نیست که به سادگی بشود از کنار آن گذشت.

احکام قسم دروغبا این توضیح، کسی که قسم جلاله را عنوان می کند حتی اگر نیت قسم هم نداشته باشد، حکم شرعی را متوجه خود کرده است؟بله.

افرادی که به قسم دروغ به اسم های جلاله عادت کرده اند باید تلاش کنند که این عادت بد خود را ترک کنند، چون در غیر این صورت مرتکب گناهی می شوند که اصلاح کردن آن نه تنها ساده نیست بلکه گاهی غیر قابل جبران می شود.

در هر صورت، وقتی کسی به یکی از اسم های خداوند متعال قسم یاد می کند، چه اسمی باشد که به غیر ذات مقدس او اطلاق نمی شود مثل خدا و الله و چه اسمی که به غیر او هم گفته می شود ولی از قرائن معلوم است که منظور خداست، بنا بر احتیاط واجب باید به آن قسم عمل کند و اگر قسمش دروغ است باید کفاره آن را پرداخت کند.

حتی اگر کسی به اسم هایی قسم یاد کند که بدون قرینه خدا به نظر نمی آید اما منظور او اشاره به ذات خداوند متعال است، باز هم باید به قسمش عمل کند.

جنگ با خداوندبه هر حال عده ای در طی کسب و کار روزانه، قسم را به عنوان بخشی از تکه کلام خود می دانند.

حکم این کار در منظر اسلام چیست و چطور باید آن را حل کرد؟یکی از راه روش های خوب برای جلوگیری از قسم دروغ این است که فرد بداند این کارش به منزله جنگ با خدا محسوب می شود.

به این دلیل که در روایت های زیادی تأکید شده است کسی که می خواهد برای ادعای دروغ خودش قسم یاد کند، درواقع در مقابل امر خدا قد علم کرده و به میدانی وارد شده که طرف جنگ او خدای متعال است.

یعنی قسم دروغ و لفظی حکم جنگ با خدا را دارد؟ نتیجه وارد شدن به چنین جنگی چیست؟چنین کسی باید بداند که به طور قطعی در این میدان جنگ شکست خواهد خورد و این شکست چیزی نیست که با یکی دو روز تحمل و صبر قابل جبران باشد.

به این دلیل که محاربه با خدا در اثر قسم دروغ، هم زندگی دنیایی فرد را تحت تأثیر قرار می دهد و هم زندگی آخرتی او را تغییر می دهد.

بر همین اساس است که امام صادق علیه السلام فرموده است: مَنْ حَلَفَ عَلَی یَمِینٍ وَ هُوَ یَعْلَمُ أَنَّهُ کَاذِبٌ فَقَدْ بَارَزَ اللَّهَ؛ هر کس سوگند یاد کند در حالی که می داند دروغ است با خدا مبارزه کرده است.

این مبارزه با خدا تا اندازه ای مهم است که در کتاب کافی نوشته شده که اثر قسم دروغ تا چهل شب گریبان فرد را می گیرد.

این نکته را هم امام صادق علیه السلام تأکید فرموده که: کسی که قسم دروغ می خورد تا چهل شب نتیجه شر آن را خواهد دید.

قسم خوردن در حین معاملهیکی از احکام کسب و کار هم پرهیز از قسم خوردن و به خصوص قسم دروغ در مقابل خریدار است.

چرا این امر در کسب و کار تا این اندازه مورد توجه قرار گرفته است؟درست است.

پیغمبر اسلام صلی الله علیه و آله هم یکی از آثار قسم دروغ را در حدیثی بیان فرموده که شرح آن در جلد نهم کتاب وسائل الشیعه نوشته شده است: سه گروه هستند که خداوند با ایشان سخن نمی گوید: کسی که منت گذارنده است و چیزی را نمی دهد مگر با منت، و کسی که لباس خود را در زمین می کشد و تکبر می کند و کسی که کالای خود را با سوگند دروغ می دهد.

بنابراین فروشندگانی که کالا یا ملکی را به دروغ خوب و مرغوب تر از چیزی که هست جلوه می دهند و برای این کار خود قسم دروغ می خورند، نباید انتظار داشته باشند که خداوند متعال به دعاهایش توجه داشته باشد.

به همین دلیل است که راهکار درمانی برای جلوگیری از قسم دروغ این است که فرد با خودش فکر کند که قسم دروغ او نه تنها گره ای از مشکلاتش باز نمی کند، بلکه مانند خوره به جان خودش و زندگی اش می افتد و آسایش را حداقل تا چهل شب از او سلب می کند، و بدتر از همه اینکه مطرود درگاه خدا می شود و چنین کسی دیگر دعاهایش به استجابت نمی رسد.

عواقب قسم خوردن در زندگی دنیاییبعضی افراد تصور می کنند که وقتی برای اثبات حرف خودشان به دروغ قسم می خورند، خودشان را از بلاها و سختی ها نجات می دهند.

چنین تصوری درست است؟ درواقع می خواهیم بدانیم آثار و عواقب قسم دروغ تنها متوجه آخرت ما می شود و یا در زندگی دنیایی مان هم عواقبی دارد؟کسانی که به دروغ قسم می خورند تا کار خودشان را انجام بدهند و به هدف موردنظرشان برسند، غافل هستند از این که همین قسم دروغ آتشی می شود به جان زندگی خودشان و خیلی از تلاش هایشان را بی ثمر می کند.

مگر قسم دروغ چه عواقبی در زندگی ما دارد؟یکی از اثرهای قسم دروغ بر زندگی، فقر و تنگدستی است.

درواقع آدمی که برای هر حرفی به دروغ قسم یاد می کند و خدا و پیغمبر صلی الله علیه و آله را شاهد ادعای دروغش قرار می دهد، هر قدر هم که برای فراهم کردن زندگی سعادتمند و پر رونق تلاش کند، باز هم می بیند که تلاشش به جایی نمی رسد و فقیر و نیازمند باقی می ماند.

همین نکته را امام محمدباقر علیه السلام به طرز شیوایی بیان فرموده اند که شرح آن در جلد بیست و سوم کتاب وسائل الشیعه هم نوشته شده است.

آن حضرت فرموده اند: إِنَّ فِی کِتَابِ عَلِیٍّ علیه السلام أَنَّ الْیَمِینَ الْکَاذِبَهَ وَ قَطِیعَهَ الرَّحِمِ تَذَرَانِ الدِّیَارَ بَلَاقِعَ مِنْ أَهْلِهَا وَ تُثْقِلُ الرَّحِمَ یَعْنِی انْقِطَاعَ النَّسْلِ؛ در کتاب علی علیه السلام آمده است: قسم دروغ و قطع رحم موجب می شود که خانه ها از اهلش خالی شوند (کنایه از ویرانی خانه ها یا فقر و تنگدستی صاحبان آن ها است؛ یعنی خانه ها خالی از رزق و برکت می شوند) و موجب سنگینی رحم می شود، یعنی انقطاع نسل.

امام صادق علیه السلام هم در این باره تأکید فرموده است که: سوگند دروغ برای بازماندگان فقر به بار می آورد.

امام محمدباقر علیه السلام در روایت دیگری فرموده است: در کتاب امام علی علیه السلام آمده است: سه خصلت است که صاحبان آن ها نمی میرند مگر اینکه وبال خود را بیند: ستمکاری و از خویشان بریدن و قسم دروغ که نبرد با خداست.

آیا امکان توبه وجود دارد؟این تصور هم برای عده ای وجود دارد که با خود می گویند برای رسیدن به هدف قسم دروغ می خورم و بعد توبه می کنم.

این تصور غلطی است که کسی تصور کند می تواند در موقعیتی بر علیه مسلمانی از نظر مالی یا غیرمالی قسم دروغ بخورد و بعد از آن توبه کند.

درواقع چنین توبه ای قبول نمی شود، چون در این شرایط حق الناسی پایمال شده که تا وقتی که صاحب حق نبخشد و حلال کند، توبه او قبول نمی شود.

بر همین اساس است که یکی از انواع قسم دروغ، نوعی است که نتیجه آن بدون تخفیف، ورود به آتش جهنم است.

یعنی این که کسی بر علیه فرد مسلمانی از نظر مالی یا غیرمالی قسم بخورد، چنین قسم دروغی در عالم آخرت تبدیل به آتشی در جهنم می شود و البته در این دنیا هیچ کفاره ای هم ندارد تا کسی که قسم دروغ یاد کرده، بتواند با پرداخت کفاره خودش را از آتش جهنم نجات بدهد.

برای درمان قسم مداوم، روزه بگیریدراهکار درمان قسم خوردن مداوم برای کسانی که به این کار عادت کرده اند، چیست؟بعضی از افراد عادت کرده اند که برای هر حرف ساده ای مدام قسم بخورند.

گاهی افراد به اسم های جلاله والله و بالله و تالله قسم می خورند و برای این کار هم عادت کرده اند.

یکی از راه های درمانی برای چنین افرادی این است که روزه بگیرند.

موقع نیت برای روزه گرفتن هم به ترک چنین عادتی توجه داشته باشند.

چون کسی که روزه است نباید مرتکب گناهی شود که روزه اش را بشکند، مشخص است که قسم خوردن دروغ به اسم های جلاله روزه را باطل می کند.

به همین دلیل است که گفته شده روزه گرفتن راهی برای ترک گناهانی مانند قسم دروغ است.

چنین فردی بعد از مدتی زبانش را از هر قسم دروغی نگه می دارد و بیشتر از قبل متوجه زشتی گناه خود می شود، به این صورت است که توبه او حقیقی خواهد شد.

تکلیف حق الناسدر این شرایط، تکلیف حق الناس چه می شود؟مسلم است که باید حق الناس را جبران کرد.

پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله در حدیثی در این باره فرموده است: کسی که به واسطه سوگند دروغ مال برادرش ر ا قطع کند، خداوند را ملاقات می کند در حالی که غضبناک است مگر اینکه توبه کند و برگردد.

یعنی توبه ای که نه تنها موجب ترک عادت بد قسم خوردن می شود، بلکه باعث می شود فرد رفتار زشت قبلی خود را جبران و اصلاح کند و تلاش کند که حق پایمال شده برادرش را به او برگرداند.

وقتی قسم خوردن، واجب می شوددر احکام دینی موردی وجود دارد که مجوز قسم داده شده باشد؟قسم خوردن فقط و فقط در یک مورد مجاز است: نجات جان مسلمان.

به همین دلیل است که در جلد دوم کتاب توضیح المسائل مراجع نوشته شده است که اگر کسی برای اثبات کردن یا رد چیزی قسم بخورد، اگر حرف او راست و عین حقیقت باشد قسم خوردنش مکروه است اما اگر حرفش دروغ و خلاف واقعیت باشد حرام و گناه کبیره است، اما کفاره قسم را ندارد.

ولی استثنای این حکم آن است که کسی برای نجات دادن خودش یا مسلمان دیگری از شر ظالم قسم دروغ بخورد که چنین قسمی اشکال ندارد، حتی گاهی واجب می شود.

البته اگر بتواند به شیوه ای نیت کند و قسم بخورد که دروغ نباشد، باید این کار را انجام بدهد.

به عنوان مثال اگر فرد ستمکاری بخواهد کسی را اذیت کند و از انسان بپرسد که آیا او را ندیده ای؟ و فرد یک ساعت قبل او را دیده باشد، می تواند بگوید او را ندیده ام و این قصد را داشته باشد که از پنج دقیقه پیش ندیده ام.

پایان پیام/
کلید واژه ها: کارشناس دینی - دروغ - کارشناس - خداوند - احتیاط - پرداخت - یکی از - حجت الاسلام - تصور - اسمی - مالی - دینی - توبه - قرآن - توبه ای - زندگی - خوردن - مداوم - عادت - مقدس - مهدی - علیه - داده - الله - آثار