فرصت طلایی حضور هندی ها در استراتژیک ترین بندر ایران

با مطرح شدن تفاهم نامه 25 ساله میان ایران و چین، بار دیگر هندوستان تلاش های خود را برای نقش آفرینی در بندر چابهار از سر گرفت و در چنین شرایطی جهت تداوم حضور هند و چین در چابهار، - ضروری است فضای رقابتی میان آن ها حفظ شود.

به گزارش سایت قطره و به نقل ازشمانیوز؛ اواخر آذرماه امسال نشستی سه جانبه با حضور سانجیف راجان وزیر حمل و نقل هند، داورون دهقانوف معاون وزیر حمل و نقل ازبکستان و شهرام آدم نژاد معاون وزیر حمل و نقل جمهوری اسلامی ایران برگزار شد.

اصلی ترین محور گفت وگوها در این نشست همکاری سه کشور در راستای توسعه و استفاده از ظرفیت های بندر چابهار در مسیر دستیابی به اهداف تجاری و ترانزیتی بود.

پیش از این نیز در دیداری که نارندرا مودی نخست وزیر هند و شوکت میرزایف رییس جمهور ازبکستان با یکدیگر داشتند، روی توسعه زیرساخت های ترانزیتی دو کشور از طریق کریدور شمال- جنوب تبادل نظر شد.

در این میان هند به دنبال این است که با اتصال به بندر چابهار، خود را به بازارهای افغانستان و کشورهای محصور در خشکی آسیای میانه پیوند دهد و هزینه های ترانزیتی خود را تا یک سوم کاهش دهد.

با توجه به اهمیت راهبردی آسیای میانه، رقابت بزرگی میان قدرت های جهانی بر سر این منطقه در حال شکل گیری است.

از گذشته آسیای مرکزی به عنوان حیاط خلوت روسیه محسوب می شد و مسکو به طور سنتی نقش غالب خود را در روابط با کشورهای این منطقه حفظ کرده است.

طی سال های اخیر چین نیز دنبال این بوده تا با استفاده از سرمایه گذاری های کلان، جای پای خودش را در این منطقه تقویت کند.

در چنین شرایطی، هند برای عقب نماندن از رقبای خود به دنبال این است که حضور خود را در آنجا شدت ببخشد.

از سوی دیگر هند در نظر دارد تا با استفاده از بندر چابهار تهدیدات ناشی از همکاری های ترانزیتی چین و پاکستان، به عنوان دو رقیب سنتی خود در منطقه را خنثی کند.

از سال 2015 میلادی در جریان سفر شی جین پینگ رییس جمهور چین به پاکستان، کریدور اقتصادی چین- پاکستان به عنوان یکی از اصلی ترین مولفه های ابتکار یک کمربند- یک جاده رسمیت پیدا کرد.

این کریدور مسیری 3000 کیلومتری را شامل می شود که منطقه خودمختار اویغور استان سین جیانگ چین را به بنادر گوادر و کراچی پاکستان متصل می­ کند.

بر اساس قرارداد منعقده میان دو کشور، مقرر شد چین و پاکستان در زمینه احداث زیرساخت های حمل و نقل، انرژی و توسعه بندر گوادر پاکستان با یکدیگر همکاری کنند.

به گفته مقامات دولت چین، پیش بینی می شود تا پایان اجرای این طرح مجموع سرمایه گذاری های این کشور در پاکستان به رقم 62 میلیارد دلار برسد.

با حضور چین در بندر چابهار هزینه های ناشی از خروج از این بندر برای هندوستان افزایش پیدا خواهد کردیک سال پس از رسمیت یافتن کریدور اقتصادی چین ـ پاکستان، در سال 1394 پس از رفع تحریم ­های بین المللی ایران در طی توافقنامه برجام، هند پیشنهاد شکل گیری کریدور اقتصادی سه جانبه شمال- جنوب با محوریت سه کشور هند، ایران و افغانستان را در بندر چابهار داد.

در مذاکرات صورت گرفته مقرر شد که این کشور سرمایه گذاری به ارزش 85 میلیون دلار به منظور توسعه این بندر داشته باشد.

اما پس از گذشت دو سال با خروج یک­ طرفه ترامپ از برجام و آغاز دور جدید تحریم های آمریکا علیه ایران، فعالیت های طرف هندی در بندر چابهار نیز متوقف شد.

بررسی سیاست های دولت نارندرا مودی در سال های اخیر نشان می دهد که وی علاقه ای به دکترین عدم تعهد ندارد و عملاً هندوستان تبدیل به متحد استراتژیک آمریکا در سطح منطقه شده است.

در چنین شرایطی اعمال تحریم‎های آمریکا علیه ایران باعث شد تا هزینه های ناشی از ماندن در چابهار بیش از منافع احتمالی هندوستان از این بندر شود و این در حالی است که آمریکا بندر چابهار ایران را به دلیل نقش این بندر در توسعه افغانستان از تحریم های اعمالی خود مستثنی کرده بود.

با گذشت زمان و مطرح شدن تفاهم نامه 25 ساله ایران و چین، مجدداً توجه هند به سمت بندر چابهار ایران جلب شد؛ طوری که در شهریورماه امسال "سابرامانیام جایشانکار" وزیر امور خارجه هند به تهران آمد.

این اولین سفر رسمی وزیر امور خارجه هند به یک کشور خارجی پس از وقوع بیماری همه گیر کرونا بود.

در این سفر، پروژه های زیرساختی توسعه بندر چابهار و همچنین پروژه خط آهن چابهار- زاهدان، مجدداً بررسی شد.

سه روز پیش از این سفر نیز "راجنات سینگ" وزیر دفاع هند که نقش تعیین کننده ای در دولت "نارندرا مودی" دارد، در سفری اعلام نشده به ایران آمد تا با امیر حاتمی وزیر دفاع ایران دیدار کند.

به نظر می رسد تحرکات اخیر هند در خصوص بندر چابهار ایران تا حد زیادی ناشی از تهدید حضور چین به عنوان رقیب منطقه ای این کشور در چابهار است.

در چنین شرایطی جمهوری اسلامی ایران می تواند با بهره گیری از این اهرم فشار در مذاکرات با طرف هندی در راستای توسعه بندر چابهار امتیازات بیشتری از این کشور بگیرد.

رقابت چین و هندوستان در بندر چابهار به نفع ایران استاز طرف دیگر باید به این نکته توجه داشت که حضور هند در بندر چابهار می تواند در پیشبرد اهداف ایران در مذاکرات آتی با چین در خصوص توسعه این بندر نیز موثر باشد.

با وجود اینکه چین بزرگترین شریک تجاری ایران از سال 2009 تاکنون بوده اما در حال حاضر ایران از لحاظ اولویت روابط خارجی چین در سطح چهارم قرار دارد و در این اولویت بندی آمریکا در جایگاه نخست است.

رتبه دوم نیز به قدرت های جهانی نظیر روسیه اختصاص دارد و در اولویت سوم هم کشورهای همسایه چین در شرق آسیا جای گرفته اند.

در نهایت اولویت چهارم، کشورهای در حال توسعه جهان هستند که ایران بخشی از آنها به حساب می آید.

در همین راستا بر اساس گزارشی که توسط وزارت بازرگانی چین منتشر شده؛ بیشترین میزان حجم تجارت خارجی میان ایران و چین در سال 2014 اتفاق افتاده که معادل 51.

85 میلیارد دلار و یا 1.

2 درصد از کل تجارت خارجی چین بود.

در همان سال نیز چین با عربستان سعودی و امارات به ترتیب 69.

5 میلیارد و 54.

8 میلیارد دلار تجارت کرده است.

در مقابل حجم تجارت میان چین و آمریکا در سال 2014 معادل 555 میلیارد دلار و یا 12.

9 درصد از کل تجارت خارجی چین بود.

همچنین بر اساس گزارش منتشر شده از طرف سایت Trademap در سال 2019 میلادی میزان تجارت میان ایران و چین به 23 میلیارد دلار رسیده و در مقابل حجم تجارت چین و آمریکا در این سال با وجود شدت گرفتن جنگ تجاری میان دو طرف معادل 541 میلیارد دلار بوده است.

از سوی دیگر با به روی کار آمدن دولت بایدن در آمریکا، طبیعی است که چین به دنبال این خواهد بود که در سال های آینده روابط خارجی خود با ایالات متحده آمریکا را ترمیم کند و هرگونه ارتباط با ایران به نحوی تحت تاثیر این مسئله قرار خواهد گرفت.

با وجود چنین شرایطی واگذاری کامل بندر چابهار به طرف چینی آن هم در قراردادهای بلندمدت و تنگ کردن فضا برای حضور هند در این بندر اقدام چندان شایسته ای به نظر نمی رسد؛ زیرا همانطور که امضای جان کری تضمین اجرای برجام نبود، نمی توان انتظار داشت که طرف چینی نیز در هر شرایطی حاضر به ادامه پایبندی به قرارداد احتمالی خود با ایران در راستای توسعه بندر چابهار باشد.

از طرف دیگر چنین اقدامی عملاً به معنای از دست دادن استقلال اقتصادی این بندر خواهد بود و چنین امری هیچگونه سنخیتی با سیاست های کلی اقتصاد مقاومتی در کشور نخواهد داشت.

با توجه به مطالب عنوان شده بهترین راهبرد این است که ایران در کنار حفظ استقلال بندر چابهار به دنبال ایجاد یک فضای رقابتی میان هند و چین باشد؛ در واقع با وقوع چنین شرایطی می توان انتظار داشت با توجه به شکاف موجود میان پکن و دهلی نو، بندر چابهار ایران بیشترین سود را ببرد.

کلید واژه ها: حمل و نقل - بندر چابهار - معاون وزیر - رییس جمهور ازبکستان - جمهوری اسلامی ایران - چابهار - ازبکستان - وزیر - ایران - شهرام آدم نژاد - جمهوری اسلامی - حضور - نخست وزیر هند - بندر - میان - نارندرا مودی - توسعه - جمهور - معاون - تفاهم نامه - رییس جمهور - استراتژیک - نخست وزیر - کشور - نشست - هند و چین - دیگر - هندوستان - استفاده - زیرساخت