توهم شهرخلاق درایران

- سایت خبری تحلیلی اندیشه ها: رویه ها و سازوکارهای اجرایی و اداری که در خیلی کشورها و جوامع کاربرد دارند در کشور ما گونه دیگری به خود می گیرد، حتی مفاهیم نیز معنای متفاوتی پیدا می کنند و در بسیاری از مواقع از درون تهی می شوند.

سال ها از طرح مفهوم کارآفرینی در ایران می گذرد و هر نهاد و سازمان دولتی و عمومی دفتر یا مرکزی برای این منظور تأسیس کرده است، اما بسیاری از افراد که از راه ارث یا زد و بند با بوروکراسی دولتی شرکتی صوری یا واردات کالا انجام می دهند، خود را کارآفرین معرفی می کنند و توقع دارند مدام به شکل های مختلف تحسین و تشویق شوند.

شهر خلاق مفهومی است که اخیرا در بین پژوهشگران و مدیران سازمان های دولتی، به ویژه شهرداری تهران، رواج پیدا کرده است.

به گونه ای از شهر خلاق سخن به میان می آید که گویی نوش داوری درمان مسائل مختلف شهر است.

اما به نظر می رسد این مفهوم نیز در فضای سازمانی و ادارای ایران مانند سایر مفاهیم معنی خود را از دست می دهد و تبدیل به ساز و کاری برای افزایش کیفیت زندگی انسان نمی شود.

چرا چنین است؟ مسئله کجاست و چه شرایط و زمینه ای برای کاربردی شدن مفهوم شهر خلاق نیاز است؟ برخی معتقدند این مفاهیم در جامعه دیگری با فرهنگ سیاسی متفاوتی شکل گرفته و با فرهنگ جامعه ایران همسو نیست پس راه حل در بومی سازی رویه ها و مفاهیم است.

ساز و کارها و رویه های اجرایی و حتی مفاهیمی وجود دارند که ذخیره دانش مشترک بشری هستند و در بسیاری از کشورها با فرهنگ های متفاوت کاربرد داشته اند و به اصطلاح نمی توان چرخ را از ابتدا خلق کرد.

چرا سازمان ها و نهادهای اداری و مدیریتی در ایران در مواجهه با ساز و کارها، رویه ها و مفاهیم علمی مانند منشور عمل می کنند، همان طورکه منشور نور را می گیرد و آن را پراکنده می کند بوروکراسی نیز مفاهیم را می گیرد و آن را از درون تهی می کند و به شکلی کاملا مبهم توسعه می دهد.

فلسفه و بنیاد شهر خلاق بر چند فرض اساسی استوار است؛ انسان باوری (انسان محوری)، تکثر گرایی و جامعه مدنی.

تا این سه پیش فرض در جامعه ای تقویت نشود چنین مفاهیمی راه به جایی نمی برد.

ساز و کارها و مفاهیم برای افرایش آزادی و رفاه انسان هستند اما گاه در خدمت اهداف دیگری قرار می گیرند و انسان در جایگاه ابزار و وسیله قرار می گیرد.

تاریخ سازمان ها و نهادهای دولتی و عمومی در ایران نشان می دهد که انسان محور نبوده است برخلاف دین اسلام که تأکید زیادی بر کاهش درد و رنج انسان دارد سازمانی که تأسیس می شود برای ماندگاری خود از طریق ارتباط با قدرت دولتی تلاش می کند بدون اینکه در خدمت کیفیت زندگی انسان باشد.

مسئله اساسی در سازمان ها جریان قدرت است نه خدمت محوری و کاهش مسائل انسانی.

بسیاری از ایرانیان از سازمان ها و نهادهای اداری وحشت دارند و از مواجه شدن با غول بوروکراسی هراس دارند.

سازمان های اجرایی و اداری، محل هایی هستند برای تحقیر و درد و رنج بیشتر.

دسته بندی انسان ها و ارائه خدمات تبعیض آمیز به گروه های خاص اجتماعی وضعیت را بدتر می کند و مانع بزرگی برای تحقق شهر خلاق است.

پیش فرض دوم احترام به تکثر گرایی است.

جامعه ایران به لحاظ تاریخی با کثرت فرهنگی و اجتماعی همراه بوده است و این کثرت نقطه قوت جامعه بوده است، اما در استراتژی و راهبردهای اجرایی مدام کثرت گرایی به کناری نهاده شده و سعی در همگن سازی و یکسان سازی شده است.

نسحه واحد برای همه کثرت ها اشتباه بزرگی است که مدام به وسیله نهادها و سازمان های دولتی تکرار شده است.

یک دست سازی کثرت ها با بنیاد و فلسفه شهر خلاق تضاد دارد درحالی که سازمان ها و نهادها از جمله شهرداری به دنبال همگن سازی و رویه های واحد هستند چگونه شهر خلاق پا می گیرد؟ شهر خلاق در جامعه چندفرهنگی مستلزم وجود استراتژی های مختلف و وجود نوعی توازن میان آنهاست.

زمانی می توان از شهر خلاق سخن گفت که امکان توسعه دیدگاه ها، ایده ها و استراتژی های مختلف مهیا باشد و شهر خلاق به روی معانی و استراتژی های جدید گشوده باشد.

با این کار هم گروه های مختلف اجتماعی به رسمیت شناخته می شوند و هم می توان به مساوات طلبی اندیشید.

تمایز و تکثر فرهنگی و اجتماعی در جامعه جدید رخ می دهد و افراد آزادی عمل بیشتری برای شکل دادن به افکار و رفتارشان دارند.

باورها و ارزش های قوام بخش دنیای ماقبل مدرن فروریخته است، اما انسان محوری، ارزش فرد و فردگرایی تنها باور مشترک دوران مدرن است و انسجام اجتماعی در دوران مدرن از مسیر احترام به تکثرها امکان پذیر است.

نوآوری و خلاقیت در اقتصاد، فرهنگ و هنر در سایه انسان باوری و احترام به کثرت ها به دست می آید.

واقعیت این است زمانی از فرهنگ و هنر حمایت می کنیم که در چارچوب دستورالعمل ها باشد، خلاقیت و ایده ها زمانی ارج گذاشته می شوند که با سلایق مدیر جور باشند یا در قالب بخش نامه ها قرار گیرند.

از همه مهم تر برنامه ریزی است که در خوش بینانه ترین حالت از نوع خرد گرایی یا کارشناسی محور است، در حالی که در نهادهایی مانند شهرداری در کشورهای پیشرفته برنامه ریزی ارتباطی و مشارکتی حاکم است.

یکپارچه سازی نهادی مسئله و مانع بزرگ دیگری است که مفهوم شهر خلاق را بی اثر می کند.

به جای یکپارچه سازی نهادی، نوآوری نهادی لازم است.

سازمان ها و نهادهای دولتی و عمومی مانند شهرداری مفاهیم جدید را از طریق حمایت از پژوهش ها و ترجمه ها وارد ادبیات سازمانی مدیران و کارشناسان خود می کنند که فقط نام و دکوری از آنها وجود دارد و هیچ تغییر محسوسی در کیفیت زندگی یا دریافت خدمت ذی نفعان و شهروندان به وجود نمی آید.

شهر خلاق شهر زنده و شاداب است، اما شهرهای ایران به جهت تورم بالا و پر نوسان و عدم ثبات اقتصاد کلان، قوانین زیاد و گاه متضاد با هم، عدم انتخاب رویکرد انسان محوری و عدم باور به نعمت تکثر گرایی دچار پژمردگی شده اند.

اساس شهر خلاق اعتماد به توانایی و ظرفیت انسان، فرصت دادن به همه گروها و نهادها برای ارائه راهبردها و استراتژی های خاص و احترام به کثرت هاست.

شورایاری ها به عنوان نهادی که باید برآمده از گروه های مختلف اجتماعی باشند و در خدمت انسان محوری، عملا به پیچ و مهره بوروکراسی شهرداری تبدیل شده اند.

در بین شهروندن این تلقی رواج یافته که شهرداری سال ها درگیر توزیع منابع شهروندان به شکل غیر دموکراتیک بین گروه های قدرتمند بوده است، درحالی که کمتر به دنبال ساز وکاری برای توسعه رویکرد انسان محوری و استفاده از همه گروه های اجتماعی در فرایندی دموکراتیک برای ارائه خدمت به ذی نفعان بوده است.

علاوه بر دو بنیاد (پیش فرض) انسان محوری و تکثر گرایی بنیاد سومی برای شهر خلاق وجود دارد که جامعه مدنی است.

این سه مؤلفه اساسی برای تحقق شهر خلاق هستند که در سازمان ها و نهادی دولتی و عمومی مانند شهرداری کمتر مورد توجه قرار گرفته اند.

جامعه مدنی آن هم به شکل مدیریت شده در حد ابزاری برای تحقق اهداف از پیش تعیین شده مورد قبول است.

اساس شهر خلاق سامان دهی شهر از مسیری به غیر از بوروکراتیزه کردن و بازاری کردن جامعه است.

سال هاست این گونه تلقی شده که راه دیگری به جز دولت یا بازار وجود ندارد.

شهرداری نیز به گونه ای مضاعف درگیر بوروکراتیزه کردن خدمات است و خود دولتی بزرگ است.

پیش از بحث درباره مفهوم شهر خلاق لازم است آرایش مناسب بین جامعه مدنی، دولت و اقتصاد شکل گیرد همان گونه که بسیاری از کشورها توانسته اند آرایش مناسب خود را بیابند که در این آرایش مناسب جایگاه شهرداری به روشنی مشخص شده است.

کلید واژه ها: سازمان - کارآفرین - مفهوم - دولتی - ایران - شهر خلاق - خلاق - سازمان دولتی - واردات کالا - مختلف - کارآفرینی - پژوهشگران - گونه - کشور - در ایران - شهرداری - سازمانی - اندیشه - واردات - مفاهیم - کشورها - مدیران - مفهومی - معرفی - اداری - عمومی - داوری - دیگری - مرکزی - تشویق